Χαμένοι στη "μνημονιακή" κατάντια μας και μέσα από τις παρωπίδες που μας έχουν φορέσει τα παραδοσιακά Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης της χώρας, κινδυνεύουμε να μη πάρουμε χαμπάρι τη σημαντικότερη κοινωνικοπολιτική αλλαγή σε παγκόσμιο επίπεδο μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου, αυτό που τα δυτικά μέσα έχουν ονομάσει "το ξύπνημα του Αραβικού Κόσμου" και στην πραγματικότητα είναι η για πρώτη φορά μαζική αμφισβήτηση μιας σειράς καθεστώτων με πολλά κοινά χαρακτηριστικά μεταξύ τους που κυριαρχούν για πολλά χρόνια στην περιοχή. Ο Καντάφι στη Λιβύη από το μακρινό 1969, ο Μουμπάρακ στην Αίγυπτο από το 1981, ο Μπεν Αλί στην Τυνησία από το 1987, στα Εμιράτα του Κόλπου, στην Αλγερία και στο Μαρόκο, στην Ιορδανία και στη Συρία. Στο - μη αραβικό, αλλά πολύ σημαντικό για τις ισορροπίες της περιοχής - Ιράν. Καθεστώτα που παρέμειναν στην εξουσία όλα αυτά τα χρόνια εκμεταλλευόμενα τη λεγόμενη "Αραβική Εξαίρεση", μια στρατηγική ιδιαιτερότητα της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ και των μεγάλων Ευρωπαϊκών Κρατών που ήθελε να παρουσιάζει την όποια δημοκρατική λύση ως μη λειτουργική για τον Αραβικό Χώρο και άρα οδηγούσε τις ηγεσίες των μεγάλων δυνάμεων στο να διαλέγουν απλώς ποιον δικτάτορα θα υποστηρίζουν ανά περίοδο.
Τα Δυτικά Μέσα βέβαια - στα οποία αναγκαστικά ανατρέχουμε ως μη γνώστες της αραβικής γλώσσας - αφελώς πολλές φορές βάζουν όλες αυτές τις χώρες στο ίδιο τσουβάλι παραβλέποντας σημαντικές ιδιαιτερότητες. Όπως το γεγονός πως στο Μπαχρέιν για παράδειγμα, που φαίνεται να χάνει τη σταθερότητά του μέτα την παραίτηση Μουμπάρακ, βρίσκουμε μια σουνιτική μειοψηφική ελίτ να εξουσιάζει ένα λαό σιιτών. Εκεί λοιπόν οι αναταράξεις έχουν βασικά θρησκευτικά αίτια μεταξύ των δύο κύριων μουσουλμανικών δογμάτων χωρίς βέβαια να μπορεί να παραβλέψει κανείς την επιρροή των γεγονότων της Αιγύπτου. Στην Υεμένη από την άλλη ή στη Λιβύη τα αίτια είναι κοινωνικής φύσης - φτώχεια, ανεργία, ανθρώπινα δικαιώματα. Αυτό ίσως εξηγεί και τις διαφορές στο τρόπο που αντέδρασαν οι ηγεσίες. Ο βασιλιάς του Μπαχρέιν υποσχέθηκε πιο αυστηρό έλεγχο των Σουνιτικών Ελίτ από τη Δικαιοσύνη, ενώ ο Καντάφι ανακοίνωσε διπλασιασμό των μισθών των δημοσίων υπαλλήλων. Στο Ιράν θα χρησιμοποιηθεί το φόβητρο του μεγάλου εξωτερικού εχθρού για να συσπειρωθεί η κοινωνία γύρω από το καθεστώς, ενώ ο Μουμπάρακ δεν είχε τέτοιο επικοινωνιακό όπλο στα χέρια του, αφού το καθεστώς του ήταν φιλοαμερικανικό.
Και αν είναι μια φορά δύσκολο το να περιγράψει κανείς το παρελθόν και το παρόν, πολύ δυσκολότερο μοιάζει το να προβλεφτεί το μέλλον. Τί θα γεννηθεί μέσα από τις στάχτες όσων καθεστώτων δεν αντέξουν τελικά? Οι έντονες ανησυχίες που εκφράζονται για πιθανή άνοδο θεοκρατικών ακραίων καθεστώτων τύπου Ιράν μοιάζουν υπερβολικές. Η Μουσουλμανική Αδελφότητα της Αιγύπτου έπαιξε μικρό και περιφερειακό ρόλο στην ανατροπή του status quo της χώρας. Το αν θα καταφέρει να αποτελέσει την πιο ισχυρή οργανωμένη πολιτική οντότητα στις εκλογές του Σεπτεμβρίου είναι ένα από τα κρίσιμα ερωτήματα. Μπορεί κανείς όμως να εγγυηθεί το ότι θα γίνουν όντως εκλογές? Από την άλλη, μια προσέγγιση αλά Φουκουγιάμα, η αντίληψη δηλαδή της ιστορίας ως ένα δένδρο που στα φύλλα του βρίσκουμε πάντα μια δημοκρατία αγγλοσαξωνικού τύπου, είναι προφανώς αφελής. Άλλωστε, οι δυο δεκαετίες μετά το 1989 έχουν αποδείξει πως οι δημοκρατίες είναι σαν τα παγωτά. Πολλά είδη, πολλές γεύσεις και κάποια δεν τρώγονται με τίποτα. Ο Πουτινισμός, ο κεκαλυμένος φασισμός της Ουγγαρίας και των χωρών της Βαλτικής, η κλεπτοκρατία της Ιταλίας και της Ελλάδας, η δημοκρατία με αστερίσκους του Ερντογάν, όλα αποτυχημένα δημοκρατικά μοντέλα που έχουν απορρυθμίσει τις κοινωνίες των χωρών αυτών.
Το σίγουρο είναι πως η Αίγυπτος ιστορικά αποτελεί έναν καταλύτη των εξελίξεων στην περιοχή. Αποτέλεσε το πρότυπο για πολλά από αυτά τα καθεστώτα που αναδείχθηκαν τα τελευταία 30 χρόνια. Το πώς θα καταλήξει εχει πολλή μεγάλη σημασία και για τους υπόλοιπους. Η πολυπληθέστερη αραβική χώρα με 85 εκατομμύρια κατοίκους, εκ των οποίων οι μισοί και πλέον κάτω των 25 ετών, μια χώρα που συνορεύει με το Ισραήλ και τη Λωρίδα της Γάζας από τη μια μεριά και τη Λιβύη από την άλλη. Που βλέπει στα νότια συνορά της το Σουδάν να διαρείται και επισήμως στα δύο - σε μουσουλμανικό βορρά και χριστιανικό Νότο - η χώρα που ελέγχει το πέρασμα του Σουέζ και τα νερά του ζωογόνου Νείλου, θα αποτέλεσει το παράδειγμα, την πρόβα για όλους τους άλλους. Το αν θα καταλήξει σε δημοκρατία κάποιου είδους, σε θεοκρατικό κράτος ή σε στρατιωτικό πραξικόπημα, είναι το καθοριστικό μέτρο για όλη την περιοχή. Η εμπειρία της Ανατολικής Ευρώπης της δεκαετίας του 80 και της Λατινικής Αμερικής της δεκαετίας του 90, αυτό μας έχει διδάξει.
0 comments:
Post a Comment