"Όσα κοτέτσια και να χτίσουν..." - Για τον Μιχάλη Πρωτοψάλτη

Έχω μπροστά μου το βιβλίο του Τάσου Δαρβέρη, το κατέβασα από τα βάθη της βιβλιοθήκης μου, εκείνη την έκδοση που το πρώτο 16σέλιδο είναι διπλό και το δεύτερο λείπει, το τρομερό αφήγημα για τη χούντα με τις περιπέτειες του Λάμπρου και τις απογοητεύσεις του. Από αυτό το βιβλίο κατάλαβα πως η κοινωνία δεν είχε ιδιαίτερο πρόβλημα με τους συνταγματάρχες - όπως δεν έχει και σήμερα ιδιαίτερο πρόβλημα με τους φασίστες - εκεί κατάλαβα γιατί η αριστερά στην Ελλάδα συμπεριφερόταν με αυτόν τον τρόπο στα γαλήνια χρόνια του τέλους της δεκαετίας του 90 και στα πρώτα χρόνια του νέου αιώνα. Αυτό το βιβλίο μου το είχε κάνει δώρο ο Μιχάλης, γιατί "έχει λάθος στην εκτύπωση και ούτως ή άλλως όποιος ήταν να το αγοράσει το έχει ήδη πάρει", τα ψέματα που σκαρφιζόταν κάθε φορά για να σου χαρίσει κάτι. Έχω δύο αντίτυπα, το ένα το έχω δώσει σε κάποιον φίλο, μπορεί να είχα και τρία κάποια στιγμή στο σπίτι, κάποιος από τους συγκατοίκους μου μάλλον έφερε ένα, μετά χαρίσαμε ένα σε κάποιον σύντροφο και πάει λέγοντας. Έχουν περάσει πάνω από 10 χρόνια από τότε, ίσως και 15 αν και βλέπω τώρα ότι τη συγκεκριμένη δεύτερη έκδοση την έβγαλε το 2002, οπότε μάλλον κάπου τότε ήτανε, πάντα πίσω από ένα πάγκο του Βιβλιοπελάγους, έτσι τον θυμάμαι τον Μιχάλη.

Όταν κατηφόρησα στην Αθήνα τον είχα ψάξει γιατί στη Θεσσαλονίκη διάβαζα μετά μανίας τα Άνθη του Κακού που ήταν πολύ διαδεδομένα, όλα τα παλιά τεύχη κυκλοφορούσαν από χέρι σε χέρι όπως και τα άλλα θρυλικά περιοδικά που άρχισε να βγάζει ο χώρος στη δεκαετία του 80, την Ora Nihil, το Νησί της Αλφαβήτου και το Πεζοδρόμιο. Ή τα βιβλιαράκια του Μπούκτσιν, "Τι είναι Κοινωνική Οικολογία" που δημιουργούσαν τις πρώτες ρωγμές στην μετεφηβική αναρχική ορθοδοξία μου. Ο Μιχάλης σιχαινόταν την ορθοδοξία και κυρίως τη "δική μας" ορθοδοξία, τον μιλιταρισμό του χώρου δεν τον μπορούσε και γι αυτό κάποια στιγμή μας είπε πως "η πολιτική βία είναι πάντα φασιστική" ξέροντας πως όλοι θα διαφωνούσαμε με αυτό - και τώρα διαφωνούμε - αλλά και την ομοφωνία σιχαινόταν. Αν τον πετούσες σε ένα λάκκο με χίπιδες είμαι σίγουρος πως θα τους έλεγε για τον Νετσάγιεφ για να τους τη σπάσει. Αυτός ήθελε να διατηρήσουμε πάση θυσία το ηθικό πλεονέκτημα απέναντι σε όλους, το αλφάδι να είναι το σημάδι του δίκαιου. Θα αλλάξουμε τον κόσμο όλο χωρίς να πειράξουμε κανέναν, έλεγε.

Με είχε πετύχει κανά δυο φορές στον Σάκη και πάντα ενδιαφερόταν για το τί διάβαζα, πάντα ενδιαφερόταν για το τί διάβαζαν όλοι. Βιβλιόφιλος φανατικός, μοναδικός στο είδος του - σε μια ιδανική κοινωνία θα ήταν ο βιβλιοθηκονόμος της Βιβλιοθήκης του Λαού ο Μιχάλης. Όταν έβγαλε το βιβλίο του Μπούκτσιν για τους Ισπανούς Αναρχικούς πρόσφατα, μου είχε πει γελώντας χαιρέκακα πως είναι το βιβλίο που κλέβουν πιο πολύ από την Πρωτοπορία. Σαν να πήρε εκδοτικό βραβείο ήταν γι αυτόν, ήταν μεγάλο όνειρο να το εκδώσει αυτό το βιβλίο. Θα τους ριζοσπαστικοποιήσουμε όλους με τα βιβλία, τα αναρχικά βιβλία είναι το υπερόπλο, έλεγε. Κανένας άλλος εκτός από μας δεν έχει τέτοιο όπλο στα χέρια του. Ο ιδεαλισμός του μπορούσε να εμπνεύσει, το πάθος του αυτό για τη διακίνηση των ιδεών που όμοιο του δεν έχω συναντήσει σε άνθρωπο. Μαύρη μέρα η σημερινή που μας έφυγε, από την άλλη κάτι τέτοιες μέρες καταλαβαίνει κανείς πως όσο γεννιούνται και ζουν τέτοιοι άνθρωποι δε μπορεί να μας νικήσει κανείς. Πάντα θα υπάρχουμε γιατί μόνο σε μας μπορούν να επιβιώσουν και να λειτουργήσουν άνθρωποι σαν τον Μιχάλη. Οπουδήποτε αλλού θα αηδίαζαν. Είμαστε το φυσικό θερμοκήπιο για ανθρώπους τέτοιας ποιότητας. Γι αυτό και όσα κοτέτσια και να χτίσουν, ο κόκορας πάντα θα λαλεί.

"Τι έχετε να προσάψετε στον κύριο Καμίνη λοιπον?" - Ανδρέας Παπαδόπουλος, ΔΗΜΑΡ

Εύγλωττο το ερώτημα του κυρίου Παπαδόπουλου, τελικά αυτό αποτέλεσε το έναυσμα για να αρχίσω να γράφω αυτό το κείμενο. Ας αναφέρω απλά την πλήρη αδυναμία των διάφορων απίθανων τύπων που στέλνει ο ΣΥΡΙΖΑ στα πάνελ να το απαντήσουν. Στερούνται τόσο το τσαμπουκά όσο και την οξυδέρκεια να το κάνουν στις σημερινές τηλεοπτικές συνθήκες όπως αυτές έχουν διαμορφωθεί. Ας βάλω λοιπόν τον εαυτό μου στο πάνελ αυτό και ας απαντήσω εγώ στον κύριο Παπαδόπουλο.

Στον Καμίνη έχουμε να προσάψουμε την υποκριτική και μονόπλευρη επίκληση της "νομιμότητας". Αυτή η "νομιμότητα" μετατρέπεται σε ιερό λάβαρο όταν καταστέλλει το εγχείρημα της Δημοτικής Αγοράς Κυψέλης που μετέτρεψε έναν τόπο μέσα σε μια υποβαθμισμένη περιοχή που ελέγχουν λογιών λογιών μαφίες σε έναν ζωντανό χώρο δημιουργίας. Πρώτο κριτήριο είναι η "νομιμότητα" όταν ο Δήμος προσφέρει απλόχερα τις πολιτικές του πλάτες στις δυνάμεις καταστολής για να καταστείλουν έναν από τους πιο ιστορικούς και ζωντανούς χώρους του κέντρου της Αθήνας, τη Βίλα Αμαλίας που είχε αντέξει όλους τους δημάρχους της δεξιάς, προσφέροντας έτσι την ευρύτερη περιοχή πεσκέσι στο πιάτο της Χρυσής Αυγής και τα τάγματα εφόδου της αφού εξουδετέρωσε τους μόνους αντιπάλους τους στο δρόμο. Η ίδια "νομιμότητα" όμως εξαφανίζεται ως ιδέα όταν μιλάμε για την αποκλεισμένη από τους φασίστες παιδική χαρά του Αγίου Παντελεήμονα. Η ίδια "νομιμότητα" καταστρατηγείται όταν ο Δήμος αρνείται να αρδεύσει τα ίδια του τα πάρκα επειδή η κοινωνία των Πατησίων εμποδίζει την εκμετάλλευσή τους από τις φίλιες εταιρείες Real Estate.

Έχουμε να προσάψουμε στον κύριο Καμίνη το ότι έστειλε τα ΜΑΤ για να αντιμετωπίσουν μια χούφτα αστέγων που αναζήτησαν στέγη σε Πολιτιστικό Κέντρο του Δήμου Αθηναίων που τελούσε σε αχρηστία. Έχουμε να του προσάψουμε το ότι ξήλωσε τα παγκάκια στην πλατεία Κλαυθμώνος για να μην κοιμούνται σε αυτά οι άστεγοι. Έχουμε να προσάψουμε στον κύριο Καμίνη το ότι έχει προχωρήσει σε στοχευμένες αναπλάσεις εκεί όπου οι ιδιοκτησίες τριγύρω ανήκουν σε εταιρείες Real Estate ενώ αρνείται να πράξει το ίδιο όπου υπάρχει μικροϊδιοκτησία πολιτών. Έχουμε να προσάψουμε στον κύριο Καμίνη την στρατιωτικοποίηση της Δημοτικής Αστυνομίας στο όνομα της καταπολέμησης του "παρεμπορίου" ταυτίζοντας το λόγο του με αυτόν της αντιδραστικής δεξιάς που θέλει να κόψει κάθε δυνατότητα στους μετανάστες της πόλης μας να βγάλουν ένα έστω πενιχρό μεροκάματο πουλώντας προϊόντα σε αυτοσχέδιους πάγκους, σπρωχνοντάς τους έτσι στην παραβατικότητα. Η στρατιωτικοποιημένη αυτή Δημοτική Αστυνομία έβαψε τα χέρια της με αίμα όταν οδήγησε στο θάνατο μετανάστη από τη Σενεγάλη στις γραμμές του τρένου στο Μοναστηράκι.

Αλλά κυρίως στον κύριο Καμίνη έχουμε να προσάψουμε την ανάδειξη της λογιστικής αντίληψης των πραγμάτων στον μεγαλύτερο Δήμο της Αθήνας. Την ιδεολογικοποίηση του ισοσκελισμένου προϋπολογισμού του Δήμου Αθηνών. Στο όνομα της οικονομικής τακτοποίησης ο κύριος Καμίνης έγινε το πιο πειθήνιο όργανο της λογικής της λιτότητας.  Αυτό πολλοί μπορεί να το θεωρούν προτέρημά του παρασυρόμενοι από ιστορίες διαφθοράς που αφθονούν στο χώρο της τοπικής αυτοδιοίκησης. Όμως αυτή η ιδέα, αυτή η πολιτική θέση, αποτελεί το μεγαλύτερο χτύπημα κατά της ιδέας του κοινωνικού κράτους στην πραγματικότητα. Ο νεοφιλελευθερισμός είναι αυτός που θέλει οι επιμέρους δημόσιοι οργανισμοί να έχουν ισοσκελισμένα έσοδα-έξοδα πάση θυσία άσχετα με το γεγονός πως από αυτό πλήττονται οι φτωχοί. Οι θιασώτες του κοινωνικού κράτους από την άλλη θέλουν το κράτος να χρηματοδοτεί έξτρα τους οργανισμούς αυτούς για να μπορούν να βοηθήσουν αυτούς που έχουν ανάγκη. Γι αυτό πληρώνουμε φόρους άλλωστε στο κεντρικό κράτος. Και φόρους πληρώνουν - ή μάλλον πρέπει να πληρώνουν - αυτοί με τα μεγαλύτερα εισοδήματα. Ο ισοσκελισμός λοιπόν αυτός των προϋπολογισμών δεν αποτελεί τίποτα άλλο παρά μεταφορά κεφαλαίου από τους φτωχούς στους πλούσιους.

Εντύπωση θα κάνει σε πολλούς που δεν κατοικούν στην Αθήνα το ότι έχουμε να προσάψουμε στον κύριο Καμίνη και την κατηγορία του βλαχοδήμαρχου. Τον τελευταίο μήνα πριν τις εκλογές είδαμε να ασφαλτοστρώνονται κεντρικοί δρόμοι, να εμφανίζονται ξαφνικά κάδοι ανακύκλωσης, να καθαρίζονται τακτικότατα οι δρόμοι και τα πεζοδρόμια από συνεργία του δήμου και όλα αυτά τα παραδοσιακά που γίνονται πάντα τον τελευταίο μήνα πριν από τις εκλογές. Αυτά απέχουν πολύ από το αριστοτεχνικά στημένο προφίλ του.

Έχουμε να προσάψουμε στον κύριο Καμίνη το ότι είδε με μεγάλη συμπάθεια τη δημιουργία στρατοπέδων συγκέντρωσης για μετανάστες γιατί θεώρησε ότι έτσι καθαρίζει η πόλη του. Αυτό δεν τον κάνει ούτε αριστερό, ούτε δημοκράτη.

Οι λάμπες έξω από το σπίτι μου τρεμοπαίζουν εδώ και 2 χρόνια περίπου, η πόλη μυρίζει κάτουρο από τα Πατήσια μέχρι το Θησείο, το πάρκινγκ παραμένει ένας γολγοθάς για όσους οδηγούν και η πεζή μετακίνηση ένας γολγοθάς για εμάς τους υπόλοιπους, τυφλοί και ΑΜΕΑ είναι αδύνατον να πάνε οπουδήποτε, το πεδίον του Άρεως παραμένει καταπατημένο από τον κύριο Κυριακού. Οπότε ας αντιστρέψουμε το ερώτημα: "Εκτός από την περιβόητη και πολυδιαφημισμένη οικονομική τακτοποίηση - που μένει να αποδειχτεί και στο μέλλον αν ισχύει όντως - και το κυνήγι πέντε-δέκα φουκαριάρηδων που προσπαθούν να ζήσουν πουλώντας δυο τσάντες και δυο κολόνιες, ο κύριος Καμίνης, κύριε Παπαδόπουλε, τί ακριβώς καλό έχει κάνει και σας αρέσει τόσο?"

Ο κύριος Καμίνης - αντίθετα από αυτό που θέλουν να μας κάνουν να πιστέψουμε τα ΜΜΕ και οι πολιτικές δυνάμεις που τον υποστηρίζουν - δεν ήταν κάτι ιδιαίτερο. Ήταν ένας δήμαρχος σαν όλους τους άλλους. Απλά η θητεία του συνέπεσε με μια πολύ κακή περίοδο της νεοελληνικής ιστορίας και γι αυτό μας φάνηκε εμάς λίγο χειρότερος από τους προηγούμενους. Τώρα που έχει απέναντι του έναν αξιοπρεπή άνθρωπο με έναν εξαιρετικό ψηφοδέλτιο μπορούμε να προτάξουμε με ήσυχη τη συνείδησή μας την καταψήφισή του.

Γεννήθηκα 17 Νοέμβρη...και πέθανα 29 Ιούνη

Ήμουν σε ένα πάρτυ στα γρασίδια του ΑΠΘ και περίμενα να ξημερώσει για να επιβιβαστώ στο πρωινό τρένο για Αθήνα εκείνο το βράδυ. Ήδη εκεί ένας σύντροφος με ενημερώνει πως έσκασε μια βόμβα στον Πειραιά στα χέρια ενός ανθρώπου που είναι ετοιμοθάνατος - πιθανότατα κατά τη διάρκεια της τοποθέτησής της. Ώρες αργότερα, μέσα στο τρένο πια, ακούω από τους συνεπιβάτες μου με δυσπιστία πως οι διωκτικές αρχές ακουμπούν αυτή τη φορά την Επαναστατική Οργάνωση 17 Νοέμβρη. Μέχρι να φτάσει ο καρβουνιάρης στην Αθήνα αυτή η δυσπιστία έχει αρχίσει να υποχωρεί. Βλέπετε τόσο εγώ όσο και πολλοί άλλοι - και μετά την ανάγνωση του βιβλίου του Κουφοντίνα το ίδιο φαίνεται να ίσχυε και για πολλά από τα μέλη της οργάνωσης - πιστεύαμε πως η 17Ν είναι άτρωτη. Κάποιοι άλλοι πίστευαν πως είναι απολύτως ελεγχόμενη από τις Μυστικές Υπηρεσίες - και οι πιο ΚΚΕδες πως είναι δημιούργημα τους από το 1975 ακόμα. Ένα από τα πιο εντυπωσιακά στοιχεία της υπόθεσης είναι το γεγονός πως όπως αποδείχτηκε η 17Ν ήταν πλήρως στεγανοποιημένη, οι διωκτικές αρχές της χώρας και οι Άγγλοι, Αμερικάνοι, Τούρκοι και Γερμανοί συνεργάτες των διαφόρων μυστικών υπηρεσιών που είχαν κατά καιρούς μπλεχτεί στην προσπάθεια εξάρθρωσής της δεν είχαν καταφέρει τίποτα πέραν του να ταλαιπωρήσουν μερικούς συνήθεις υπόπτους, να ξοδέψουν απίθανα χρηματικά ποσά σιτίζοντας ένα δίκτυο ρουφιάνων και ασφαλιτών που κάποια στιγμή άρχισαν να τρώνε και λεφτά επικηρύξεων και γενικά να νοιώθουν υπόλογοι και ανίκανοι μπροστά στα υπερατλαντικά αφεντικά τους τα οποία ήθελαν να τελειώνουν με το αντάρτικο πόλης στη Δυτική Ευρώπη επιτέλους.

Ο Κουφοντίνας στο βιβλίο εξηγεί πώς ακριβώς έγινε αυτό πραγματικότητα, πως δηλαδή η 17Ν από πυρήνας του ΕΛΑ - μιας οργάνωσης κάθε άλλο παρά στεγανής - αμέσως μετά τη μεταπολίτευση και μετά τις ενέργειες κατά Γουέλς, Μάλλιου και Πέτρου μετατράπηκε σε στρατιωτική κλειστή στεγανή οργάνωση σταδιακά και αποφασιστικά πια μετά την άνοδο του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία. Μέσα από ποιες πολιτικές και οργανωτικές κινήσεις και συζητήσεις είτε εσωτερικές είτε με τη συμμετοχή όμορων και περιφερειακών κύκλων εξελίχτηκε στην μηχανή εκτέλεσης ένοπλων προπαγανδιστικών ενεργειών που αλώνισε τη χώρα κατά το χρονικό διάστημα 1983-1992, πώς και γιατί παρήκμασε τόσο πολιτικά όσο και επιχειρησιακά στη συνέχεια μέχρι και το στιγμιαίο λάθος του 2002 που οδήγησε στην εξάρθρωσή της όπως και το γιατί τελικά ήταν τόσο εύκολη η διάλυση της μετά το λάθος αυτό. Επίσης ο συγγραφέας μας προσφέρει μια ανάγνωση της κρίσιμης περιόδου 1974-1981 από την οπτική γωνία ενός αντάρτη του πολυμορφικού κινήματος. Σε αυτό το πεδίο αποτελεί ένα πολύ ενδιαφέρον συμπλήρωμα άλλων εκδόσεων και βιβλίων, όπως αυτών των Αρχείων Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας, των τόμων της Αντιπληροφόρησης - προπαγανδιστικό έντυπο του ΕΛΑ -, του θρυλικού βιβλίου "Πολυτεχνείο 1973-1984" αλλά και πηγών που μας έχει προσφέρει ο χώρος της ρεφορμιστικής αριστεράς και του κέντρου. Επιπροσθέτως, περιγράφει μερικώς - χωρίς να δίνει στοιχεία που θα βοηθούσαν τις διωκτικές αρχές - τη διαδικασία εκπαίδευσης και χτισίματος του απαραίτητου οπλοστασίου, την αυτομόρφωση που απαιτήθηκε σε τεχνικό επίπεδο και μια σειρά από επεισόδια, πολλά από αυτά χιουμοριστικά, κυρίως στα πρώτα χρόνια που δείχνουν πως δεν είχαμε να κάνουμε με εκπαιδευμένους αντάρτες αλλά με ανθρώπους που μαθαίνανε στην πορεία μέσα από τα λάθη και τις παραλήψεις τους.

Εάν όμως το βιβλίο του Κουφοντίνα ήταν μόνο αυτό, τότε θα είχε ενδιαφέρον και νόημα να διαβαστεί μόνο από συγκεκριμένες κατηγορίες ανθρώπων. Μελετητές του αστικού ή μητροπολιτικού αντάρτικου, εμπλεκόμενους σε αυτό στο παρελθόν, πράκτορες και αντιτρομοκρατικάριους, συγγενείς των θυμάτων ίσως. Εγώ σίγουρα θα το διάβαζα με ευχαρίστηση ακόμα και έτσι, θα δίσταζα όμως να το προτείνω σε ανθρώπους που δε συγγενεύουν πολιτικά με αυτούς τους χώρους. Ένας αστός ή ένας απλός δημοκράτης δε θα είχε λόγω να το διαβάσει εκτός αν είχε τόσο διευρυμένη φιλομάθεια που να θέλει να δει πώς ενήργησε μια εχθρική προς το σύστημα που πιστεύει - ή προς τον τρόπο ζωής του όπως λένε και οι Αμερικάνοι - πολιτική δύναμη. Το βιβλίο όμως δεν είναι αυτό. Ακόμα και στο πρώτο επίπεδο ανάγνωσης, ακόμα και γι αυτούς που δε γνωρίζουν την πορεία αυτών των πολιτικών δυνάμεων, το βιβλίο δίνει μια εικόνα του μυαλού και του ψυχικού κόσμου ενός παιδιού που μεγαλώνει μέσα στη χούντα και ενηλικιώνεται λίγο μετά από αυτή. Σε κοινωνιολογικό και ανθρωπολογικό επίπεδο το κείμενο συγκλονίζει. Δείχνει καταρχήν στον αναγνώστη πώς μέσα από μια σειρά απόλυτα λογικών επιλογών ένας ευαίσθητος νέος άνθρωπος μπορεί να εξελιχθεί σε αντάρτη, πώς μπορεί να οπλιστεί και να σκοτώσει ανθρώπους με τους οποίους δε συνδέεται στην προσωπική του σφαίρα. Δεν υπάρχει κάποιο άλμα πολιτικό. Δεν υπάρχει κάποιου είδους τρέλα ή παράνοια όπως άφηναν να εννοηθεί διάφοροι που έχουν αποπειραθεί να "ψυχολογοποιήσουν" την ένοπλη δράση, ούτε κάποια ιδιοτέλεια ως κίνητρο Μόνον απλά και μικρά βήματα. Η άρνηση του συνόλου της κοινωνικής λειτουργίας έρχεται φυσικά στον Κουφοντίνα και τους περισσότερους συντρόφους του. Διαβάζοντας το βιβλίο καταλαβαίνει κανείς το μείγμα των πολιτικών θέσεων συνδυαζόμενο με τις συγκεκριμένες πολιτικές και κοινωνικές εξελίξεις της περιόδου που οδήγησε τους ανθρώπους αυτούς να φτάσουν εκεί που έφτασαν. Για να μην πολυλογούμε το βιβλίο δεν απαντάει τόσο στα ερωτήματα Τί, Πού και Πότε όσο στο Πώς και κυρίως στο Γιατί. Και όχι μόνο με τα στεγνά πολιτικά επιχειρήματα που θα περίμενε και εν πολλοίς θα βαριόταν να διαβάσει κάποιος.

Πέραν αυτού υπάρχει η βάση της πολιτικής πλατφόρμας για όποιον ενδιαφέρεται - η κλασσική τριτοδιεθνιστική θέση μέχρι το 1956 και εν συνεχεία η κινεζόφιλη άποψη ενάντια στην ειρηνική συνύπαρξη του 20ου συνεδρίου του ΚΚΣΕ - αυτό που μας λέει το ΚΚΕ(μ-λ) δηλαδή - συνδυαζόμενη με τις θέσεις της Αβάνας και κυρίως τους Τουπαμάρος που είναι ό,τι πιο συγγενές στην Ε.Ο. 17Ν από ιδεολογικής απόψεως. Έντονη καταδίκη της ρεφορμιστικής αριστεράς όπως θα ανέμενε κανείς και επιχειρηματολογία περί της διορατικότητας των προκηρύξεων της οργάνωσης πάνω σε οικονομικά και κοινωνικά θέματα - αρκετά πειστική μάλιστα. Εντύπωση κάνει η αυτοκριτική τόσο σε θέματα οργανωτικά όσο και περί γενικής πολιτικής κατεύθυνσης. Το βιβλίο δεν αποτελεί μια αγιογραφία της 17Ν - το λέω για όσους ανησυχούν ότι μπορεί να καταλήξουν να διαβάσουν κάτι τέτοιο. Υπάρχουν και πιο προσωπικές αναφορές σε συγκεκριμένους συντρόφους - με ψευδώνυμα όλες πλην της περίπτωσης Γιάννη Σκανδάλη που δε ζει πια - αλλά και σε έρωτες, φιλίες εκτός πολιτικού αντάρτικου, στη γυναίκα και στο παιδί του συγγραφέα - που σήμερα δραστηριοποιείται στο νόμιμο πολιτικό πεδίο - αλλά και αναφορές σε άγνωστους ανθρώπους του λαού που βοήθησαν άθελα ή ηθελημένα όλα αυτά τα χρόνια την οργάνωση κάνοντας τα στραβά μάτια ή προσφέροντας ένα χαμόγελο αναγνώρισης και συγκατάβασης, ένα άρρητο αλλά σαφές "από μένα δεν έχετε να φοβάστε τίποτα", όχι από φόβο αλλά από ενσυναίσθηση. Η συγκίνηση κορυφώνεται σε ένα από τα τελευταία κεφάλαια, σε αυτό που εξιστορεί τις πράξεις του συγγραφέα από τη στιγμή που τραυματίζεται ο σύντροφός του στον Πειραιά μέχρι τη στιγμή που κατεβαίνει από το ταξί μπροστά στη ΓΑΔΑ για να σπεύσει να "σώσει οτιδήποτε αν σώζεται". Προσωπικά χαίρομαι που υπήρξα αυτήκοος μάρτυρας της απολογίας αυτού του ανθρώπου - που παραμένει κοινωνικός αγωνιστής για μένα - στο δικαστήριο, κάτι που αποτέλεσε μια από τις πιο συγκλονιστικές στιγμές που έχω ζήσει, αλλά και της συμμετοχής μου στα εγχειρήματα συμπαράστασης στους πολιτικούς κρατούμενους την περίοδο 2002-2003. Χαίρομαι που παρακολούθησα όσο μπορούσα το πρωτοδικείο της 17Ν - ένα από τα μεγαλύτερα σχολεία περί της νομικής επιστήμης. Σίγουρα χαίρομαι που εκδόθηκε αυτό το βιβλίο και καλό θα ήταν αρκετοί από όσους ενοχλήθηκαν και επιχειρηματολόγησαν κατά της έκδοσης του να το διαβάσουν γιατί θα αλλάξουν γνώμη. Να κάνουν και αυτοί την αυτοκριτική τους.

Για το βιβλίο του Δημήτρη Κουφοντίνα

Είναι ατυχής η επικρατούσα απόδοση του τερορισμού στα Ελληνικά ως "τρομοκρατία". Στα αγγλικά η λέξη δεν έχει την κατάληξη -cracy όπως democracy-δημοκρατία, theocracy-θεοκρατία κ.ο.κ. Οι -ισμοί άλλωστε γίνονται -κρατίες μετά την κατάληψη της εξουσίας. Και κάποιοι -ισμοί δεν έγιναν -κρατίες ποτέ είτε επειδή δεν μπορούσαν είτε επειδή δεν ήθελαν. Τρομοκρατία είναι να κυβερνάς-εξουσιάζεις με όπλο τον τρόμο και υπό αυτήν την έννοια δικαιώνεται ένα ακόμα κλασσικό σύνθημα, αυτό που λέει ότι τα κράτη είναι οι μόνοι τρομοκράτες. Και καθεστώς τρομοκρατίας είναι αυτό στο οποίο φοβάσαι μήπως αρρωστήσεις, μήπως μείνεις χωρίς δουλειά, μήπως χάσεις το σπίτι σου. Αυτό που συμβαίνει στην περίπτωσή μας είναι απλώς η μετατροπή της παλαιάς ψυχροπολεμικής έννοιας του εσωτερικού εχθρού σε αυτή του τρομοκράτη στα πλαίσια της νέας τηλεοπτικής εποχής.

Πέραν αυτών των κοινότοπων, ενδιαφέρον έχει η πορεία της ποινικής αντιμετώπισης του φαινομένου. Ο πρώτος αντιτρομοκρατικός νόμος της κυβέρνησης Μητσοτάκη άντεξε πολύ λίγο στο πολιτικό σκηνικό της εποχής. Όπως και τα περισσότερα πεπραγμένα εκείνης της κυβέρνησης εδραιώθηκε ως αντίληψη αργότερα και μάλιστα στη χείριστη εκδοχή του επί των κυβερνήσεων του ΠΑΣΟΚ. Ο αντιτρομοκρατικός νόμος επί υπουργείας Σταθόπουλου (εφ εξής "τρομονόμος") ήταν τελικά αυτός που έφτασε να εφαρμοστεί στις αίθουσες των δικαστηρίων και βάση αυτού δικάστηκαν τόσο η Ε.Ο. 17Ν όσο και ο ΕΛΑ αλλά και ο "Επαναστατικός Αγώνας". Τα κύρια στοιχεία του είναι αυτά που ισχύουν και σήμερα με κάποιες προσθήκες που τον κάνουν ακόμα πιο αυταρχικό και αντιδημοκρατικό (π.χ. "κουκουλονόμος"). Ο Μιχάλης Σταθόπουλος εξελέγη υφηγητής στη Νομική Σχολή Αθηνών το 1972 και ήταν ο πρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών κατά τα γεγονότα του Χημείου το 1985 κρατώντας ταυτόχρονα και τη θέση του υφυπουργού Προεδρίας (ανεξάρτητα από πάντα τα εκπαιδευτικά ιδρύματα). Η χρονολογία της εκλογής του στη Νομική μου θυμίζει ένα περιστατικό από το σχολείο όταν ένας φιλόλογος μας καυχιόνταν για το βαθμό που είχε πάρει στην Έκθεση όταν έδινε γενικές εξετάσεις και όταν τον ρώτησα πότε έδωσε, απάντησε "το 1970", οπότε του είπα πως η έκθεσή του θα πρέπει να ήταν συγκλονιστική. ΤΕΑτζής δηλωμένος αυτός, μάλλον δεν αντιλήφθηκε καν την ειρωνία.

Ο "τρομονόμος" Σταθόπουλου ψηφίστηκε με "fast-track" διαδικασίες. Όσοι έχουν συνηθίσει και αποδεχτεί τις σημερινές κοινοβουλευτικές διαδικασίες όπου όλα ψηφίζονται με τη διαδικασία του "κατεπείγοντος" ίσως δυσκολεύονται να καταλάβουν ότι αυτό από μόνο του ήταν ζήτημα τότε. Ψηφίστηκε καθ' αυτό τον τρόπο γιατί έπρεπε να προλάβει τη δίκη της 17Ν. Λίγους μήνες πριν άλλωστε, στο τελευταίο εφετείο του Αβραάμ Λεσπέρογλου - για την υπόθεση της ληστείας του 1982, αφού για την "Αντικρατική Πάλη" είχε ήδη αθωωθεί πανηγυρικά - και μετά από μία προκλητικά μεροληπτική διαδικασία υπό τον πρόεδρο του δικαστηρίου με πλείστα ευτράπελα - που σε κάθε περίπτωση είναι πταίσματα αν συγκριθούν με αυτά που γίνονται σήμερα, αλλά τότε έμοιαζαν πρωτόγνωρα - ο Λεσπέρογλου αθωώθηκε 4-3 στο Μεικτό Ορκωτό Δικαστήριο και όπως εύκολα φαντάζεται κανείς οι 4 που τον αθώωσαν ήταν οι ένορκοι. Αυτή ήταν και η τελευταία δίκη με πολιτική χροιά στην οποία συμμετείχαν ένορκοι. Έτσι σήμερα ο κάθε Σακκάς, ο κάθε Θεοφίλου και ο κάθε κάτοικος Σκουριών Χαλκιδικής δικάζονται μόνο από τακτικούς δικαστές.

Τα άλλα δύο στοιχεία εκείνου του νόμου που φωτογράφιζαν την υπόθεση της 17Ν ήταν η πρόβλεψη για προστατευόμενους μάρτυρες και η αναίρεση του αξιώματος "Ένοχος ένοχο ου ποιεί". Το πρώτο ήταν ένα φιάσκο καθώς ο μοναδικός μάρτυρας κατηγορίας από όσα θυμάμαι που μπήκε σε αυτήν την ρύθμιση ήταν ένας υποτιθέμενος αυτόπτης της δολοφονίας Περατικού ο οποίος απλώς επανέλαβε όλα τα κοινότοπα περί δραστών της 17Ν - ψηλός, τραγιάσκα ή καπέλο, λίγο κούτσαινε κ.ο.κ. Το δεύτερο όμως, ήταν αυτό που έδωσε έστω και λίγη αληθοφάνεια και "νομιμότητα" στις βαριές καταδικαστικές αποφάσεις. Βάση αυτού έγιναν αποδεχτές στο σώμα της δικογραφίας οι περιβόητες "ομολογίες", άλλες πλαστές, άλλες προϊόντα εκβιασμών και βασανιστηρίων και άλλες καθ υπαγόρευση προς διάφορους "μετανοημένους". Όταν μετά από μήνες ακροαματικής διαδικασίας η "ποιότητα" και η αξία των μαρτύρων κατηγορίας ήταν πια κοινός τόπος - ποσοστιαίες αναγνωρίσεις, αντιφάσεις κ.ο.κ. - το μόνο που είχε μείνει για να στηρίξει τις καταδίκες ήταν αυτές οι "ομολογίες".

Οι πρώτες 3-4 εβδομάδες της δίκης της 17Ν είχαν πολύ έντονο νομικό ενδιαφέρον καθώς ήταν αυτές κατά τις οποίες ετέθησαν - και απερρίφθησαν βέβαια - όλες οι νομικές ενστάσεις της υπεράσπισης. Συζητήθηκε η αντισυνταγματικότητα του τρομονόμου, το θέμα της δημοσιότητας της δίκης - που η υπεράσπιση επιθυμούσε διακαώς, ενώ η κατηγορούσα αρχή όχι -, το θέμα των ενόρκων, πολλά ζητήματα που αντιβαίναν στην ΕΣΔΑ και το Σύνταγμα της Ελλάδος, η ειδική αίθουσα, μέχρι και το απίστευτο φακέλωμα του οποίου θύματα ήμασταν όλοι εμείς που για διάφορους λόγους θέλαμε να παρακολουθήσουμε τη δίκη στην ειδική αίθουσα των Γυναικείων Φυλακών Κορυδαλλού. Μάλιστα κάποιοι από μας δεν κατάφεραν να ταξιδεύσουν στην Αμερική μετά τη δίκη αυτή γιατί είχαν κίτρινο καρτελάκι - αυτό που σου έδιναν εάν δεν ήσουν δημοσιογράφος - καθώς η λίστα πήγε σούμπιτη στην Αμερικανική Πρεσβεία. Τελικά τα πρακτικά της Δίκης κυκλοφόρησαν - και μοσχοπούλησαν - σε έντυπες συνέχειες στα περίπτερα και τα έχω ακόμη στο σπίτι - η προφανής κατάληξή τους είναι να αποτελέσουν ευρήματα της αντιτρομοκρατικής αν ποτέ με επισκεφτεί. Τα κυκλοφορούσε η εκδοτική εταιρεία που έβγαζε το περιοδικό ΜΕΤΡΟ. Αργότερα κυκλοφόρησαν και σαν βιβλίο και προτείνονται ανεπιφύλακτα για πολιτικούς και νομικούς λόγους σε κάθε ενδιαφερόμενο. Για φοιτητές του ποινικού της Νομικής δε, πιστεύω πως θα έπρεπε να είναι υποχρεωτικό ανάγνωσμα.

Η 17Ν ηττήθηκε πολιτικά στο τέλος της δεκατίας του 80 και κυρίως μετά τη δολοφονία Μπακογιάννη. Μετά το χτύπημα κατά Παλαιοκρασσά και το θάνατο του Αξαρλιάν δε, ήταν πλέον ένα αστυνομικό σίριαλ σε συνέχειες που διαβάζαμε στις εφημερίδες. Κανείς λογικός άνθρωπος δεν πολτοποιεί τη συνολική δράση της από τον Ουέλς και τον Μάλλιο μέχρι και τον Σόντερς σε ένα τσουβάλι. Άλλωστε και στον πιο ερασιτέχνη μελετητή της, γίνονται διακριτές οι χρονικές περίοδοί της. Αντιδικτατορική, αντιαμερικανική/αντιϊμπεριαλιστική, αντιδημοσιογραφική, βιομηχανικό σαμποτάζ, αντιτουρκική κλπ. Μεγαλύτερη απόδειξη αυτής της ήττας δεν είναι παρά το είδος των ανθρώπων που κατάφερνε να στρατολογεί από ένα σημείο και μετά. Εκκολαπτόμενοι ρουφιάνοι οι μισοί - όπως αποδείχτηκε - και προφανέστατα άνθρωποι με ψυχολογικά προβλήματα οι υπόλοιποι. Η απόπειρα κάποιων να παρουσιάζεται ως ενιαία η δράση της είναι συνήθως εκ του πονηρού. Βολεύει βλέπετε στην νέα ακροδεξιά τάξη πραγμάτων που βλέπουμε γύρω μας να δικαιώνονται και οι "ξεροί" Μάλλιοι, Πέτρου και Μομφεράτοι μαζί με τους χλωρούς. Βολεύει επίσης να ξεχαστούν και διάφορα άλλα συστατικά της υπόθεσης, όπως οι αμοιβές επί πληροφοριών που κατέληξαν σε "φίλιες" τσέπες και οδήγησαν στο φιάσκο της Λουίζης Ριανκούρ, οι ιδιωτικές έρευνες του Βαρδινογιάννη που έψαχνε τους υποψήφιους δολοφόνους του σε αντίθετα προς τα δικά του επιχειρηματικά συμφέροντα, η υπόθεση Λεγάκη και η τακτική της Αντιτρομοκρατικής να μοιράζει όπλα από δω κι από κει για να δει αν θα εμφανιστούν σε χτύπημα της οργάνωσης, η φάμπρικα των χαρακτηρισμών διάφορων περιστατικών ως "τρομοκρατικά" και η απόδοσή τους στη 17Ν για να τύχουν τα "θύματα" των περιστατικών, ευνοϊκής οικονομικής αντιμετώπισης - από ληστείες σε βενζινάδικα μέχρι την υπόθεση Μιχαλολιάκου και πάει λέγοντας. Πολλά από αυτά αναδείχθηκαν στη δίκη της οργάνωσης.

Σήμερα, που ο αυταρχισμός σε όλο το σύστημα καταστολής και σωφρονισμού είναι πρωτόγνωρος για τα μεταπολιτευτικά δεδομένα και που ετοιμάζεται φυλακή στο Δομοκό με προδιαγραφές που θυμίζουν της τρύπα της Καλκούτας, τις ημέρες αυτές που στο νοσοκομείο-σανατόριο-κολαστήριο των φυλακών Κορυδαλλού εκτυλίσσονται μεσαιωνικά γεγονότα - σήμερα που η ακροδεξιά ανεβαίνει πανευρωπαϊκά και σε κάποιες περιπτώσει έχει και την ευλογία των ηγεσιών της ΕΕ, σε μία χώρα που έχει ακροδεξιούς σε νευραλγικά υπουργικά πόστα, οι αντιδράσεις στην έκδοση του βιβλίου ενός φυλακισμένου σχεδόν σε απομόνωση επί δέκα έτη, επιχειρησιακού ηγέτη του τελευταίου αντάρτικου πόλεως μαρξιστικής προέλευσης στον ανεπτυγμένο κόσμο, είναι ύποπτες εξ ορισμού. Όσοι ανησυχούν πως οι πολιτικές πρακτικές που έζησε η Ευρώπη τον περασμένο αιώνα μπορεί να αναβιώσουν, ας σταματήσουν να οδηγούν τις κοινωνίες στις ίδιες συνθήκες που γέννησαν αυτές τις πρακτικές και ας αφήσουν τα βιβλία ελεύθερα να πετούν.

----------------------------

ΥΓ: Ο Jeffrey Archer ήταν ο υποψήφιος δήμαρχος Λονδίνου των Tories, όταν λίγους μήνες πριν τις εκλογές έσκασε το σκάνδαλο που τον ενέπλεκε σε υπόθεση ξεπλύματος βρώμικου χρήματος. Κατηγορήθηκε για ψευδορκία σε παλαιότερη δίκη, καταδικάστηκε και πήγε κανονικότατα στη φυλακή, όπου έγραψε τα Prison Diaries του, εκπληκτικά βιβλία που αποτελούν μία από τις καλύτερες πηγές για να μάθει κανείς για το βρετανικό σωφρονιστικό σύστημα. Μεγάλος μπεστ-σελλερίστας, τα βιβλία του πωλούνται κανονικά στο Free Thinking Zone.

Μην είναι σεξιστής, μην είναι ρατσιστής;

Είναι περίεργο το τί μπορεί να ταρακουνήσει έναν άνθρωπο. Εδώ στην Αθήνα θέλοντας και μη
έχουμε γίνει χοντρόπετσοι για λόγους επιβίωσης - αλλιώς μπορείς να καταλήξεις στο ψυχιατρείο. Ετοιμόλογος από κούνια δύσκολα μπορεί να συμβεί κάτι που με αφήνει με ανοιχτό το στόμα. Συνήθως ό,τι και αν συμβεί, είτε επιβεβαιώνει τις σκέψεις μου και καταχωρείται αυτομάτως στις πληροφορίες προς επιχειρηματολογία, είτε αλλάζει κάποια πράγματα που έχω στο μυαλό μου και βοηθάει να εξελίξω την κοσμοθεωρία μου, αν και αυτό το τελευταίο το απέκτησα ως ικανότητα μόλις τα τελευταία χρόνια. Σε κάθε περίπτωση είναι λίγο-πολύ αυτόματη η διαδικασία. Κάτι αντίστοιχο μου συμβαίνει όταν διαβάζω κάτι που για να στηρίξει μια κοινωνική ή πολιτική θέση χρησιμοποιεί κάποια στοιχεία ολοφάνερα ανακριβή. Είναι πολύ εύκολο να διασταυρώσει κανείς τα δεδομένα - άσχετα αν οι περισσότεροι δεν το κάνουν. Πιο πρόσφατο παράδειγμα ο αστικός μύθος που λέει ότι οι εργαζόμενοι και συνταξιούχοι της ΔΕΗ έχουν το προνόμιο να πληρώνουν μόλις 22 Ευρώ για το ηλεκτρικό τους ρεύμα ανεξαρτήτως κατανάλωσης. Το είπε ένας δημοσιοσχεσίτης της διοίκησης της ΔΕΗ στην τηλεόραση, το πήραν καμιά εικοσαριά blogs από αυτά που κάνουν copy-paste ό,τι βρουν μπροστά τους και η πληροφορία αυτή απελευθερώθηκε προς μια έτοιμη να μολυνθεί κοινωνία. Εύκολα μπορεί κανείς να βρει το τί ισχύει και να επιχειρηματολογήσει αναλόγως.Αλλά και σε γεγονότα στα οποία τυχαίνει να είσαι αυτόπτης μάρτυρας που παρουσιάζονται διαφορετικά από τα ΜΜΕ, είναι εξίσου εύκολη η αντίδρασή σου - αν θελήσεις να αντιδράσεις. Προσφέρεις τη μαρτυρία σου και όποιος θέλει την ακούει/διαβάζει και την κρίνει. Μια στο τόσο όμως προκύπτει και κάτι που σε κοκαλώνει  Στους περισσότερους ανθρώπους είναι κάτι που βλέπουν στη ζωή ή σε video - μια σκληρή πράξη απέναντι σε ανθρώπους ή ζώα -, μια φωτογραφία, ένα ηχητικό απόσπασμα κ.ο.κ. Στη δική μου περίπτωση - σχεδόν πάντα - είναι κάποιο κείμενο. Έτσι λοιπόν, από τις τελευταίες πολύ έντονες 10-15 ημέρες, δε με βραχυκύκλωσαν ούτε οι επεμβάσεις της ΕΛΑΣ στις καταλήψεις, ούτε οι καουμπόυκες επελάσεις των ΔΕΛΤΑ στη γειτονιά μου, ούτε τα ΕΚΑΜ με τα καινούρια τους όπλα, ούτε τα Καλάσνικοφ, ούτε οι ρατσιστικές δολοφονίες, ούτε οι αστειότητες του κοινοβουλίου, ούτε η χύτρα που έσκασε στο Mall εν ώρα λειτουργίας - εντάξει με προειδοποίηση αλλά αυτό είναι άλλο ζήτημα, δεν είναι του παρόντος - ούτε το θράσος του Ψαριανού που αναφέρθηκε σε ένα περιστατικό που τυγχάνει να γνωρίζω καλά. Με σόκαρε ένα κείμενο, πιο συγκεκριμένα μία και μοναδική παράγραφος από ένα κείμενο.

Συντάκτης του ο Δημοσθένης Κούρτοβικ - αρθρογράφος, συγγραφέας, κριτικός λογοτεχνίας, ανθρωπολόγος(!), καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Κρήτης πάνω στην ιστορία της ανθρώπινης σεξουαλικότητας(!), έχει γράψει στο αγαπημένο μου "Το Δένδρο", έχει μεταφραστεί στο εξωτερικό, έχει μεταφράσει με τη σειρά του Πόε, Λόρδο Βύρωνα, Γκαίτε, Μπρεχτ, Βερν από τα Γαλλικά, από σκανδιναβικές γλώσσες, Χομπσμπάουμ και δεκάδες άλλα πράγματα. Ο Δημοσθένης Κούρτοβικ λοιπόν - καταλάβατε που κινείται το βιογραφικό του - έγραψε ένα κείμενο στα ΝΕΑ μόλις προχθές με τίτλο "Μην ήταν γκέτο, μην ήταν άντρο;" στο οποίο επιχειρεί να σχολιάσει τις πρόσφατες επεμβάσεις της ΕΛΑΣ σε καταλήψεις και στην ΑΣΟΕΕ. Επικεντρώνεται στη Βίλα Αμαλίας (Β' Γυμνάσιο το λέει) - γράφει την άποψή του για το εγχείρημα -, αντιπαραβάλει τη Δημοτική Αγορά Κυψέλης που νωρίτερα φέτος έπεσε θύμα της κρατικής (βλ. δημοτικής) καταστολής - και μάλιστα δηλώνει γοητευμένος από το αρχικό εγχείρημα, λέει την άποψη του για το πάρκο της Πατησίων και το εμπόριο ναρκωτικών, το οποίο χρεώνει στην ανεκτικότητα των αναρχικών - μεγάλη ανακρίβεια αλλά ψιλά γράμματα μπροστά σε αυτό που ακολουθεί - και στην προτελευταία παράγραφο του κειμένου μάς δίνει τα φώτα του για την περίπτωση της ΑΣΟΕΕ - υπόθεση 98FM, μικροπωλητές κλπ. Παραθέτω το απόσπασμα:

(... )οι καταληψίες του Β' Γυμνασίου έκαναν το τακτικό λάθος, που γι' αυτούς όμως ήταν προφανώς ζήτημα ιδεολογικής συνέπειας, να συνταυτιστούν με τους έξαλλους του κοντινού Οικονομικού Πανεπιστημίου. Εκεί σίγουρα δεν υπήρχε κανενός είδους ανοιχτή ή έστω κλειστή πολιτισμική δραστηριότητα. Ηταν μια γιάφκα επίδοξων Νετσάγεφ. Εκτός αν πρέπει να θεωρηθεί πολιτισμική δράση η καταστροφή τεχνικού υλικού του ιδρύματος και της προτομής του ευεργέτη του, του Γρηγορίου Μαρασλή, στο πνεύμα του γνωστού από κάθε αθηναϊκό τοίχο συνθήματος για γκρέμισμα του πολιτισμού (και αναβίωση, εικάζουμε, της αγνής κουλτούρας του αρχανθρώπου). Ή η προστασία του παρεμπορίου, ως πρώτου βήματος προς μια εναλλακτική οικονομία. Ή το αβρό κορτάρισμα και το τρυφερό πασπάτεμα τρομαγμένων φοιτητριών από σεξουαλικά πεινασμένους μελαψούς μικροπωλητές, στο πλαίσιο της διαπολιτισμικής προσέγγισης.

Δεν με εξόργισε το απόσπασμα. Δεν ήταν οργή το συναίσθημα. Όχι. Δύο μέρες τώρα προσπαθώ να καταλάβω γιατί στενοχωρήθηκα τόσο. Δεν έχει να κάνει φυσικά με το τί γινόταν στην πραγματικότητα στην ΑΣΟΕΕ. Μια λεπτομέρεια μου φαίνεται αυτό. Πολλοί άνθρωποι αγνοούν το τί συμβαίνει άλλωστε. Δικαίωμά τους είναι σε τελική ανάλυση. Δεν μπορείς να έχεις απαίτηση από τον καθένα να έχει προσωπική επαφή με όλα τα εγχειρήματα. Ας τα καταδικάζουν και από μακριά. Όχι, δεν είναι αυτό. Δεν είναι εκεί το θέμα. Είναι που κατάλαβα πως για αυτό το πράγμα δεν ήμουν έτοιμος. Δεν υφίσταται αυτόματη διαδικασία σε κάτι τέτοιο. Δεν μπόρεσα να αλλάξω την κοσμοθεωρία μου μετά από αυτό. Δεν μου προσφέρει επιχειρήματα για κάτι. Δεν μου δίνει δύναμη να αντισταθώ. Δεν το έγραψε ο Παναγιώταρος, ούτε καν ο Ντινόπουλος. Από όσα ήξερα μέχρι πρότινος, ο Δημοσθένης Κούρτοβικ δεν είναι φασίστας. Ή μήπως είναι?

ΥΓ: Βλέπω πως αν εξαιρέσεις το indymedia, οι μόνοι που εντυπωσιάστηκαν από τη χυδαιότητα αυτή ήταν το εκπαιδευτικό ενημερωτικό δίκτυο alfavita.gr και το mao.gr. Κατά τα άλλα, "σφίγγει ο κλοιός".

Αναγνώσεις 2012

Κατά τη διάρκεια της χρονιάς που πέρασε άλλαξα εργοδότες και εργασιακές συνθήκες, μετακόμισα δις, ψήφισα μετά από 10 χρόνια, πανηγύρισα την απελευθέρωση συντρόφων στα δικαστήρια, έκανα 2 μήνες διακοπές - μεταξύ της δουλειάς που άφησα και της δουλειάς που βρήκα το καλοκαίρι - βγήκα μια περιοδεία με το συγκρότημα πηγαίνοντας και στην Ισταμπούλ, είδα τους Walkabouts και τους Mob, είδα ανθρώπους να πέφτουν από τα σύννεφα, είδα ανθρώπους να πέφτουν από τα μπαλκόνια, έντυπα να κλείνουν - άλλα να ανοίγουν, έπαιξα πόκερ, έπαιξα σκάκι, είδα την "αριστερά" στην κυβέρνηση και την ΕΡΕ στην εξουσία, τη Manchester City πρωταθλήτρια, τη Χρυσή Αυγή στη Βουλή, τη Villa Amalias λεηλατημένη από το (παρα)κράτος, τον Σάββα κρεμασμένο στη Σταυρούπολη, πείνα, βασανιστήρια και απελπισία, πληρωμές με κουπόνια, λαχειοφόρο αγορά με βραβείο μια εξάμηνη σύμβαση εργασίας, καυσόξυλα και συσσίτια, ψωμί να πωλείται σε φέτες και πατάτες σε τσουβάλια. Διάβασα όμως και 110 βιβλία - λιγότερα από το συνηθισμένο, καλύτερα από το συνηθισμένο. Ξεχωρίζω κάποια από αυτά στο παρόν σημείωμα.

Καλύτερο μυθιστόρημα και βιβλίο της χρονιάς το "Εκεί που ζουν οι τίγρεις" του Γάλλου Jean-Marie Blas-De Robles. Η Βραζιλία μέσα από το πρίσμα της αποικιοκρατίας - από τις φαβέλες της μέχρι την ερημωμένη και κολλημένη στο παρελθόν ύπαιθρο - ινδιάνικοι μύθοι, ναρκωτικά, φτώχεια και φιλότιμο. Μπόρχες, Κορτάζαρ, αλλά και Καλβίνο. Θυμίζει τον "Εκκλησιαστή", αλλά φέρνει και σε Τσαβαρία ή Σεπούλβεδα. Το διάβασα μέσα σε δύο δεκάωρα το καλοκαίρι χάνοντας κάθε επαφή με το περιβάλλον της παραλίας μου ήμουν.

Καλύτερο παραμύθι - ναι παραμύθι! - για ενήλικες το Night Circus της Erin Morgestern, το οποίο το διάβασα στο Kindle αλλά βλέπω με χαρά ότι έχει μεταφραστεί στις εκδόσεις Πλατύπους - http://www.politeianet.gr/index.php?page=shop.product_details&product_id=184496&option=com_virtuemart&Itemid=89&Itemid=89 - οπότε μπορούν να το χαρούν και όσοι δεν τα καταφέρνουν στα Αγγλικά. Το ανακάλυψα από προτάσεις χρηστών του Librarything και είναι η ιστορία δύο μάγων που ανατρεφονται από τους "κηδεμόνες" τους με μοναδικό σκοπό τη σύγκρουση μεταξύ τους στα πλαίσια ενός προαιώνιου στοιχήματος. Έχει την ίδια ατμόσφαιρα με το Prestige του Christopher Priest που έγινε πετυχημένη ταινία από τους αδερφούς Nolan, αλλά με σαφείς αναφορές στο υπερφυσικό οι οποίες περιέργως καθέ άλλο παρά κακό κάνουν.
Το τέλειο δώρο για διαβασμένους έφηβους και όχι μόνο.

Καλύτερο μη λογοτεχνικό βιβλίο της χρονιάς έμελλε να είναι για μένα μια συλλογή δοκιμίων πάνω στη λογοτεχνία του David Mitchell που επιμελήθηκε η Sarah Dillon - http://www.amazon.com/David-Mitchell-Critical-Contemporary-ebook/dp/B004V9YX1I - την οποία και διάβασα στο Kindle αφου προηγουμένως είχα διαβάσει ολόκληρη τη βιβλιογραφία του Mitchell. Από τα βιβλία του ξεχωρίζω το Cloud Atlas που έγινε ταινία και πάει για φοβερό best-seller αλλά κυρίως το ιστορικό μυθιστόρημα "The Thousand Autumns of Jacob De Zoet" (http://en.wikipedia.org/wiki/The_Thousand_Autumns_of_Jacob_de_Zoet) που εκτυλίσσεται στο λιμάνι του Nagasaki, στα τέλη του 18ου αιώνα, στην εποχή της Ολλανδικής εμπορικής προσέγγισης της Ιαπωνίας. Δυστυχώς τα βιβλία του David Mitchell στερούνται ελληνικών μεταφράσεων αυτή τη στιγμή στην αγορά αφού τα δικαιώματά του τα κατέχει ο ΔΟΛ που έκλεισε τις εκδόσεις του Ελληνικά Γράμματα.

Καλύτερο ιστορικό βιβλίο το "Βαλκανικό Ημερολόγιο 1934-1941" του Laird Archer - http://www.politeianet.gr/index.php?page=shop.product_details&product_id=121300&option=com_virtuemart&Itemid=89&Itemid=89 - διοικητή του Μεσανατολικού Ιδρύματος που για περίπου τριάντα χρόνια πρόσφερε διάφορες υπηρεσίες στον ελλαδικό χώρο. Εδώ βλέπουμε τα τελευταία χρόνια πριν τη γερμανική κατοχή και τους πρώτους μήνες αυτής. Υπερπολύτιμο ντοκουμέντο αυτής της τόσο ιδιαίτερης περιόδου από μια οπτική γωνία που δεν έχουμε συνηθίσει.

Καλυτερο βιβλίο επιστημονικής φαντασίας το "The Life of Software Objects" του Ted Chiang, μια αποκαλυπτική νουβέλλα με θέμα την τεχνητή νοημοσύνη και την εξέλιξη ειδωμένα μέσα από κοινωνιολογικό πρίσμα.Δυστυχώς αμετάφραστος και δυσεύρετος ακόμα και στο πρωτότυπο ο Ted Chiang, είναι κατά τη γνώμη μου ο σημαντικότερος εν ζωή συγγραφές επιστημονικής φαντασίας παρότι έχει γράψει πολύ λίγο και πολύ αραία όντας ερασιτέχνης - δε ζει από το γράψιμο. Εναλλακτική και πιο προσιτή επιλογή το "Η πόλη και η πόλη" του China Mieville που κυκλοφορεί στις εκδόσεις Anubis - http://www.politeianet.gr/index.php?page=shop.product_details&product_id=148495&option=com_virtuemart&Itemid=89&Itemid=89 - μια ιστορία που στηρίζεται σε μια εκπληκτική ιδέα που θυμίζει λίγο Μπόρχες. Δεν είναι hard-SF όπως ο Chiang, θυμίζει τους κλασσικούς του είδους.

Καλύτερο ελληνικό βιβλίο, τα "Χαμένα Κορμιά" του Πέτρου Πικρού, μια καταγραφή των σκοτεινών όψεων της κοινωνίας του μεσοπολέμου με απαράμιλλο στυλ και για κάτι πιο σύγχρονο "Το αστείο" του Γιάννη Παλαβού - http://www.politeianet.gr/index.php?page=shop.product_details&product_id=209783&option=com_virtuemart&Itemid=89&Itemid=89 - μια γκροτέσκα συλλογή διηγημάτων.

Καλυτερο ηλεκτρονικό έντυπο το Πυντσονικό TheZone - http://www.thezone.gr/index.php - που βρίσκεται στο 4ο τεύχος του.

Καλύτερο διαδικτυακό ραδιόφωνο το Amagi - http://amagiradio.com/

Thus Spoke Tristano

"...Τα χρόνια, στο μεταξύ, είχαν περάσει, αργοκίνητα, ίδια, με βόμβες πάντα ίδιες, στα τρένα, στις πλατείες, στις τράπεζες... πηδάω λιγάκι τις εποχές, βρίσκομαι ήδη στον πάτο, είναι που έχω διάθεση να βρεθώ ήδη στον πάτο, άλλωστε πιο πάτος από αυτόν... όλα ίδια, έλεγα, και δίκες πάντα ίδιες με κατηγορούμενους πάντα ίδιους, με την έννοια ότι δεν υπήρχαν, οι κατηγορούμενοι, γίνονταν δίκες αλλά έλλειπαν οι κατηγορούμενοι, περίεργο δεν είναι;, αλλά σε μια δημοκρατία σημασία έχει το έξω, όχι το μέσα, αυτό που μετράει είναι η τελετουργία, επομένως κι αν δεν υπάρχουν κατηγορούμενοι τί σημασία έχει;... πραγματικά όλα ίδια, και τα χαμόγελα ίδια, ω, πλατιά χαμόγελα πάντα ίδια στο τραπέζι των μεγάλων δυνάμεων στις οποίες μας έλεγαν ότι ανήκαμε... κι εκείνοι κορδωμένοι σαν διάνοι, και οι συμβίες τους με το μακρύ φόρεμα, γιατί είναι το φόρεμα των τελετών, αμέ τί νόμιζες, σε αυστηρά επιλεγμένους τόπους όπως πρεσβείες, μέγαρα, μεγαλοϊδιοκτησίες... κυρίως σε μεγαλοϊδιοκτησίες, με τον τάδε και τον δείνα υπουργό και αρχηγούς κρατών και αρχιερείς και επιχειρηματίες και ειδικούς απεσταλμένους εφημερίδων, σημαντικούς και λιγότερο σημαντικούς, και τί τσιμπούσια... εκλεκτά, μοναδικά, και τραπεζίτες που βρέθηκαν απαγχονισμένοι ή πρόκειται να βρεθούν απαγχονισμένοι, που βρέθηκαν δηλητηριασμένοι ή πρόκειται να βρεθούν δηλητηριασμένοι, κάποιος τρομοκράτης μοναχός, κάθε τόσο ένα καλό κραχ, ένα κραχ-κραχ, ο λεγόμενος πολιτισμός μας προχωρούσε χρησιμοποιώντας τα δοντάκια του, σαν πεισματάρικο ζωάκι που παρεισέφρησε μέσα στο ξύλο της βελανιδιάς, κραχ-κραχ, θεέ μου τί αιώνας, έλεγαν οι ποντικοί καθώς άρχιζαν να ροκανίζουν το κτίριο..."


"...Και τότε ο Μάριος μίλησε με ουδέτερη φωνή, σαν γιατρός που διαβάζει μια διάγνωση ή σαν δικαστής μια απόφαση... τα βουνά είναι τα ίδια, και οι πέτρες, και τα δέντρα, αλλά όλα έχουν τελειώσει, δεν υπάρχει πλέον κανείς, είναι όλοι νεκροί, είμαι κι εγώ νεκρός, ο στρατάρχης Παπάγος, οδηγητής μαύρος στην καρδιά και στο μυαλό, έδωσε στην Ελλάδα μια νέα δικτατορία, οι Εγγλέζοι του έδωσαν ένα χέρι βοηθείας, το ίδιοι και οι Αμερικάνοι, ο μεγάλος στρατηγός Σκόμπυ, ειδικευμένος σε μαζικούς τουφεκισμούς... οι Εγγλέζοι και τα ξαδερφάκια τους έχουν δύο δημοκρατίες, την καλή, για εσωτερική κατανάλωση, και μια άλλη, χαλασμένη, που μούχλιασε στις αποθήκες του χρόνου, για εξαγωγή στους φτωχούς λαούς, έτσι κι αλλιώς οι φτωχοί χωνεύουν τα πάντα..."


"...Θέλεις λίγη ευτυχία, όση σου αξίζει, σύντροφε;, έχεις την κομματική ταυτότητα;, έχεις το δελτίο τροφίμων της συλλογικής ευτυχίας;, πολύ καλά, πόσοι είστε στην οικογένεια;, τέσσερις, για να δούμε... για να δούμε... τέσσερις, εσύ, η συντρόφισσά σου και δύο παιδιά, πολύ καλά, σύντροφε, πολύ καλά, έχεις μαζί σου την ταυτότητα της συζύγου σου;, πολύ καλά, μου φαίνονται όλα εντάξει, σύντροφε, έχεις δικαίωμα σε τέσσερις μερίδες ευτυχίας, υπόγραψε αυτό το χαρτί και άσε με να βάλω τη σφραγίδα, είσαι ένας καλός σύντροφος, και ο μεγάλος σύντροφος που συνοδεύει όλους μας στην κατάκτηση της ευτυχίας αγαπά τους καλούς συντρόφους σαν εσένα και επιθυμεί δι' εσέ την αναγκαία ευτυχία, τη δίκαιη ευτυχία για το δίκαιο κόσμο που χτίζουμε, ένα κόσμο δίκαιο για μια κοινωνία δίκαιη φτιαγμένη από συντρόφους δίκαιους σαν εσένα, αγαπητέ σύντροφε, έτσι είπε ο μεγάλος σύντροφος στην τελευταία του ομιλία, σίγουρα θα άκουσες τα λόγια του, απευθυνόταν σε καλούς συντρόφους σαν εσένα που δουλεύοντας για μια δίκαιη κοινωνία αξίζουν μια δίκαιη μερίδα ευτυχίας, μα τί περισσότερο θέλεις σύντροφε;, σου έβαλα ήδη τη σφραγίδα του πολιτικού γραφείου, όλα είναι εντάξει, όλα κανονικά, γύρνα στο φιλόπονο σπίτι σου, δώσε στους συντρόφους της οικογένειάς σου τον αδελφικό χαιρετισμό του μεγάλου συντρόφου και μη μου τα πρήζεις άλλο..."



"...Επομένως, αν μια μέρα ένα από εκείνα τα πλάσματα που κοιτάς στην τηλεόραση στο σαλόνι σου, ένα από εκείνα τα πλάσματα που έχουν καταντήσει πετσί και κόκκαλο, με την κοιλιά σαν ταμπούρλο και τα μάτια γεμάτα μύγες, έβγαινε από την τηλεόραση και ζωντάνευε μπροστά σου, ξέρεις τί θα έπρεπε να του πεις για να αξίζεις πραγματικά το βραβείο που κέρδισες; Δεν ξέρεις; Θα σου πω εγώ τί έπρεπε να πεις. Πρέπει να του πεις, μίλα, φίλε, μίλα, είσαι ένας ελεύθερος άνθρωπος, ο λόγος σου είναι ιερός και κανείς δεν μπορεί να υπονομεύσει τον λόγο σου, είναι γι αυτό που αγωνιστήκαμε από πάντα όλοι εμείς που αγαπάμε την ελευθερία, ώστε να μπορείς να μιλάς, ώστε να μπορείς να εκφράζεις ελεύθερα τη σκέψη σου, μίλα, ο πολιτισμός μου σου το επιτρέπει, είσαι εδώ για να μιλήσεις, πρέπει να μιλήσεις, άνοιξε το στόμα, διώξε τις μύγες από το στόμα και μίλα, μη με κοιτάζεις με εκείνο το ηλίθιο βλέμμα, κάνε μου τη χάρη, ξέχνα για μια στιγμή ότι είσαι υποσιτισμένος, ότι έχεις εκείνες τις χαζές αρρώστιες, σε παρακαλώ, μίλα, ξέχνα για μια στιγμή πως έχεις μονάχα ένα νεφρό, είναι γνωστό, το εμπόριο οργάνων... κι άλλωστε το ένα νεφρό δεν είναι τίποτα μπροστά στην ελευθερία λόγου, μην αφήσεις να πάει χαμένη μια τέτοια ευκαιρία... η πατρίδα σου έχει φτάσει στα όρια της, είναι μια κόλαση, αλλά για μας είναι φορολογικός παράδεισος... κι αυτό είναι πρόβλημα, το αναγνωρίζω... οι βιομηχανίες μας σας λεηλατούν, σας παίρνουν όλες τις πρώτες ύλες... είναι κι αυτό ένα πρόβλημα που πρέπει να το αντιμετωπίσει ο ελεύθερος κόσμος... ο ελεύθερος κόσμος υποστηρίζει έναν δικτάτορα που ΄χει σφαγιάσει χιλιάδες πολίτες, για να λέμε μάλιστα την αλήθεια είναι ο ελεύθερος κόσμος αυτός που τον έβαλε στην εξουσία στη θέση ενός προέδρου εκλεγμένου δημοκρατικά... μερικοί από εμάς, ανάμεσά τους κι εγώ, δεν συμφωνούμε απόλυτα με αυτή την κατάσταση, κι είναι γι αυτό που σου ζητώ να μιλήσεις, μίλα, είναι γι αυτό που ήρθες στον κόσμο, για να μιλάς, ο λόγος είναι ιερός, είσαι ελεύθερος να το κάνεις, μπορείς να με πιστέψεις, εγώ είμαι συγγραφέας, όχι ένας οποιοσδήποτε, και οι συγγραφείς ξέρουν καλά τί σημαίνει ελευθερία λόγου, είσαι ελεύθερος να μιλήσεις σαν κι εμένα, σου το λέει κάποιος που διάλεξε την ελευθερία, που υπερασπίστηκε την ελευθερία, πάψε να παριστάνεις τον κατατονικό, μίλα, είναι μια μοναδική ευκαιρία, εκμεταλλεύσου την, μπορεί να μην έχεις άλλες ευκαιρίες, μη σου περάσει από το μυαλό ότι μετά θα σε καλέσουν στην εκπομπή όπου καθορίζουν τι είναι πραγματικά η ελευθερία, εσύ εκεί δεν είσαι προσκαλεσμένος, εδώ όμως είμαστε εσύ κι εγώ στο σαλόνι του σπιτιού μου, θα φροντίσω να αποδώσω πιστά τα λόγια σου, τουλάχιστον μια λέξη, κι αν δεν ξέρεις να την πεις στη γλώσσα σου επειδή ίσως έχεις μια γλώσσα στην οποία η λέξη αυτή δεν υπάρχει, πες την στα αγγλικά, έτσι θα καταλάβει όλος ο κόσμος, λέγεται freedom, επανέλαβε μαζί μου free-dom, κατάλαβες;..."

Αποσπάσματα από το "Ο Τριστάνο Πεθαίνει" του Antonio Tabucchi σε μετάφραση Ανταίου Χρυσοστομίδη, εκδόσεις Άγρα