Έχω μπροστά μου το βιβλίο του Τάσου Δαρβέρη, το κατέβασα από τα βάθη της βιβλιοθήκης μου, εκείνη την έκδοση που το πρώτο 16σέλιδο είναι διπλό και το δεύτερο λείπει, το τρομερό αφήγημα για τη χούντα με τις περιπέτειες του Λάμπρου και τις απογοητεύσεις του. Από αυτό το βιβλίο κατάλαβα πως η κοινωνία δεν είχε ιδιαίτερο πρόβλημα με τους συνταγματάρχες - όπως δεν έχει και σήμερα ιδιαίτερο πρόβλημα με τους φασίστες - εκεί κατάλαβα γιατί η αριστερά στην Ελλάδα συμπεριφερόταν με αυτόν τον τρόπο στα γαλήνια χρόνια του τέλους της δεκαετίας του 90 και στα πρώτα χρόνια του νέου αιώνα. Αυτό το βιβλίο μου το είχε κάνει δώρο ο Μιχάλης, γιατί "έχει λάθος στην εκτύπωση και ούτως ή άλλως όποιος ήταν να το αγοράσει το έχει ήδη πάρει", τα ψέματα που σκαρφιζόταν κάθε φορά για να σου χαρίσει κάτι. Έχω δύο αντίτυπα, το ένα το έχω δώσει σε κάποιον φίλο, μπορεί να είχα και τρία κάποια στιγμή στο σπίτι, κάποιος από τους συγκατοίκους μου μάλλον έφερε ένα, μετά χαρίσαμε ένα σε κάποιον σύντροφο και πάει λέγοντας. Έχουν περάσει πάνω από 10 χρόνια από τότε, ίσως και 15 αν και βλέπω τώρα ότι τη συγκεκριμένη δεύτερη έκδοση την έβγαλε το 2002, οπότε μάλλον κάπου τότε ήτανε, πάντα πίσω από ένα πάγκο του Βιβλιοπελάγους, έτσι τον θυμάμαι τον Μιχάλη.
Όταν κατηφόρησα στην Αθήνα τον είχα ψάξει γιατί στη Θεσσαλονίκη διάβαζα μετά μανίας τα Άνθη του Κακού που ήταν πολύ διαδεδομένα, όλα τα παλιά τεύχη κυκλοφορούσαν από χέρι σε χέρι όπως και τα άλλα θρυλικά περιοδικά που άρχισε να βγάζει ο χώρος στη δεκαετία του 80, την Ora Nihil, το Νησί της Αλφαβήτου και το Πεζοδρόμιο. Ή τα βιβλιαράκια του Μπούκτσιν, "Τι είναι Κοινωνική Οικολογία" που δημιουργούσαν τις πρώτες ρωγμές στην μετεφηβική αναρχική ορθοδοξία μου. Ο Μιχάλης σιχαινόταν την ορθοδοξία και κυρίως τη "δική μας" ορθοδοξία, τον μιλιταρισμό του χώρου δεν τον μπορούσε και γι αυτό κάποια στιγμή μας είπε πως "η πολιτική βία είναι πάντα φασιστική" ξέροντας πως όλοι θα διαφωνούσαμε με αυτό - και τώρα διαφωνούμε - αλλά και την ομοφωνία σιχαινόταν. Αν τον πετούσες σε ένα λάκκο με χίπιδες είμαι σίγουρος πως θα τους έλεγε για τον Νετσάγιεφ για να τους τη σπάσει. Αυτός ήθελε να διατηρήσουμε πάση θυσία το ηθικό πλεονέκτημα απέναντι σε όλους, το αλφάδι να είναι το σημάδι του δίκαιου. Θα αλλάξουμε τον κόσμο όλο χωρίς να πειράξουμε κανέναν, έλεγε.
Με είχε πετύχει κανά δυο φορές στον Σάκη και πάντα ενδιαφερόταν για το τί διάβαζα, πάντα ενδιαφερόταν για το τί διάβαζαν όλοι. Βιβλιόφιλος φανατικός, μοναδικός στο είδος του - σε μια ιδανική κοινωνία θα ήταν ο βιβλιοθηκονόμος της Βιβλιοθήκης του Λαού ο Μιχάλης. Όταν έβγαλε το βιβλίο του Μπούκτσιν για τους Ισπανούς Αναρχικούς πρόσφατα, μου είχε πει γελώντας χαιρέκακα πως είναι το βιβλίο που κλέβουν πιο πολύ από την Πρωτοπορία. Σαν να πήρε εκδοτικό βραβείο ήταν γι αυτόν, ήταν μεγάλο όνειρο να το εκδώσει αυτό το βιβλίο. Θα τους ριζοσπαστικοποιήσουμε όλους με τα βιβλία, τα αναρχικά βιβλία είναι το υπερόπλο, έλεγε. Κανένας άλλος εκτός από μας δεν έχει τέτοιο όπλο στα χέρια του. Ο ιδεαλισμός του μπορούσε να εμπνεύσει, το πάθος του αυτό για τη διακίνηση των ιδεών που όμοιο του δεν έχω συναντήσει σε άνθρωπο. Μαύρη μέρα η σημερινή που μας έφυγε, από την άλλη κάτι τέτοιες μέρες καταλαβαίνει κανείς πως όσο γεννιούνται και ζουν τέτοιοι άνθρωποι δε μπορεί να μας νικήσει κανείς. Πάντα θα υπάρχουμε γιατί μόνο σε μας μπορούν να επιβιώσουν και να λειτουργήσουν άνθρωποι σαν τον Μιχάλη. Οπουδήποτε αλλού θα αηδίαζαν. Είμαστε το φυσικό θερμοκήπιο για ανθρώπους τέτοιας ποιότητας. Γι αυτό και όσα κοτέτσια και να χτίσουν, ο κόκορας πάντα θα λαλεί.
Όταν κατηφόρησα στην Αθήνα τον είχα ψάξει γιατί στη Θεσσαλονίκη διάβαζα μετά μανίας τα Άνθη του Κακού που ήταν πολύ διαδεδομένα, όλα τα παλιά τεύχη κυκλοφορούσαν από χέρι σε χέρι όπως και τα άλλα θρυλικά περιοδικά που άρχισε να βγάζει ο χώρος στη δεκαετία του 80, την Ora Nihil, το Νησί της Αλφαβήτου και το Πεζοδρόμιο. Ή τα βιβλιαράκια του Μπούκτσιν, "Τι είναι Κοινωνική Οικολογία" που δημιουργούσαν τις πρώτες ρωγμές στην μετεφηβική αναρχική ορθοδοξία μου. Ο Μιχάλης σιχαινόταν την ορθοδοξία και κυρίως τη "δική μας" ορθοδοξία, τον μιλιταρισμό του χώρου δεν τον μπορούσε και γι αυτό κάποια στιγμή μας είπε πως "η πολιτική βία είναι πάντα φασιστική" ξέροντας πως όλοι θα διαφωνούσαμε με αυτό - και τώρα διαφωνούμε - αλλά και την ομοφωνία σιχαινόταν. Αν τον πετούσες σε ένα λάκκο με χίπιδες είμαι σίγουρος πως θα τους έλεγε για τον Νετσάγιεφ για να τους τη σπάσει. Αυτός ήθελε να διατηρήσουμε πάση θυσία το ηθικό πλεονέκτημα απέναντι σε όλους, το αλφάδι να είναι το σημάδι του δίκαιου. Θα αλλάξουμε τον κόσμο όλο χωρίς να πειράξουμε κανέναν, έλεγε.
Με είχε πετύχει κανά δυο φορές στον Σάκη και πάντα ενδιαφερόταν για το τί διάβαζα, πάντα ενδιαφερόταν για το τί διάβαζαν όλοι. Βιβλιόφιλος φανατικός, μοναδικός στο είδος του - σε μια ιδανική κοινωνία θα ήταν ο βιβλιοθηκονόμος της Βιβλιοθήκης του Λαού ο Μιχάλης. Όταν έβγαλε το βιβλίο του Μπούκτσιν για τους Ισπανούς Αναρχικούς πρόσφατα, μου είχε πει γελώντας χαιρέκακα πως είναι το βιβλίο που κλέβουν πιο πολύ από την Πρωτοπορία. Σαν να πήρε εκδοτικό βραβείο ήταν γι αυτόν, ήταν μεγάλο όνειρο να το εκδώσει αυτό το βιβλίο. Θα τους ριζοσπαστικοποιήσουμε όλους με τα βιβλία, τα αναρχικά βιβλία είναι το υπερόπλο, έλεγε. Κανένας άλλος εκτός από μας δεν έχει τέτοιο όπλο στα χέρια του. Ο ιδεαλισμός του μπορούσε να εμπνεύσει, το πάθος του αυτό για τη διακίνηση των ιδεών που όμοιο του δεν έχω συναντήσει σε άνθρωπο. Μαύρη μέρα η σημερινή που μας έφυγε, από την άλλη κάτι τέτοιες μέρες καταλαβαίνει κανείς πως όσο γεννιούνται και ζουν τέτοιοι άνθρωποι δε μπορεί να μας νικήσει κανείς. Πάντα θα υπάρχουμε γιατί μόνο σε μας μπορούν να επιβιώσουν και να λειτουργήσουν άνθρωποι σαν τον Μιχάλη. Οπουδήποτε αλλού θα αηδίαζαν. Είμαστε το φυσικό θερμοκήπιο για ανθρώπους τέτοιας ποιότητας. Γι αυτό και όσα κοτέτσια και να χτίσουν, ο κόκορας πάντα θα λαλεί.
