Για το βιβλίο του Δημήτρη Κουφοντίνα

Είναι ατυχής η επικρατούσα απόδοση του τερορισμού στα Ελληνικά ως "τρομοκρατία". Στα αγγλικά η λέξη δεν έχει την κατάληξη -cracy όπως democracy-δημοκρατία, theocracy-θεοκρατία κ.ο.κ. Οι -ισμοί άλλωστε γίνονται -κρατίες μετά την κατάληψη της εξουσίας. Και κάποιοι -ισμοί δεν έγιναν -κρατίες ποτέ είτε επειδή δεν μπορούσαν είτε επειδή δεν ήθελαν. Τρομοκρατία είναι να κυβερνάς-εξουσιάζεις με όπλο τον τρόμο και υπό αυτήν την έννοια δικαιώνεται ένα ακόμα κλασσικό σύνθημα, αυτό που λέει ότι τα κράτη είναι οι μόνοι τρομοκράτες. Και καθεστώς τρομοκρατίας είναι αυτό στο οποίο φοβάσαι μήπως αρρωστήσεις, μήπως μείνεις χωρίς δουλειά, μήπως χάσεις το σπίτι σου. Αυτό που συμβαίνει στην περίπτωσή μας είναι απλώς η μετατροπή της παλαιάς ψυχροπολεμικής έννοιας του εσωτερικού εχθρού σε αυτή του τρομοκράτη στα πλαίσια της νέας τηλεοπτικής εποχής.

Πέραν αυτών των κοινότοπων, ενδιαφέρον έχει η πορεία της ποινικής αντιμετώπισης του φαινομένου. Ο πρώτος αντιτρομοκρατικός νόμος της κυβέρνησης Μητσοτάκη άντεξε πολύ λίγο στο πολιτικό σκηνικό της εποχής. Όπως και τα περισσότερα πεπραγμένα εκείνης της κυβέρνησης εδραιώθηκε ως αντίληψη αργότερα και μάλιστα στη χείριστη εκδοχή του επί των κυβερνήσεων του ΠΑΣΟΚ. Ο αντιτρομοκρατικός νόμος επί υπουργείας Σταθόπουλου (εφ εξής "τρομονόμος") ήταν τελικά αυτός που έφτασε να εφαρμοστεί στις αίθουσες των δικαστηρίων και βάση αυτού δικάστηκαν τόσο η Ε.Ο. 17Ν όσο και ο ΕΛΑ αλλά και ο "Επαναστατικός Αγώνας". Τα κύρια στοιχεία του είναι αυτά που ισχύουν και σήμερα με κάποιες προσθήκες που τον κάνουν ακόμα πιο αυταρχικό και αντιδημοκρατικό (π.χ. "κουκουλονόμος"). Ο Μιχάλης Σταθόπουλος εξελέγη υφηγητής στη Νομική Σχολή Αθηνών το 1972 και ήταν ο πρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών κατά τα γεγονότα του Χημείου το 1985 κρατώντας ταυτόχρονα και τη θέση του υφυπουργού Προεδρίας (ανεξάρτητα από πάντα τα εκπαιδευτικά ιδρύματα). Η χρονολογία της εκλογής του στη Νομική μου θυμίζει ένα περιστατικό από το σχολείο όταν ένας φιλόλογος μας καυχιόνταν για το βαθμό που είχε πάρει στην Έκθεση όταν έδινε γενικές εξετάσεις και όταν τον ρώτησα πότε έδωσε, απάντησε "το 1970", οπότε του είπα πως η έκθεσή του θα πρέπει να ήταν συγκλονιστική. ΤΕΑτζής δηλωμένος αυτός, μάλλον δεν αντιλήφθηκε καν την ειρωνία.

Ο "τρομονόμος" Σταθόπουλου ψηφίστηκε με "fast-track" διαδικασίες. Όσοι έχουν συνηθίσει και αποδεχτεί τις σημερινές κοινοβουλευτικές διαδικασίες όπου όλα ψηφίζονται με τη διαδικασία του "κατεπείγοντος" ίσως δυσκολεύονται να καταλάβουν ότι αυτό από μόνο του ήταν ζήτημα τότε. Ψηφίστηκε καθ' αυτό τον τρόπο γιατί έπρεπε να προλάβει τη δίκη της 17Ν. Λίγους μήνες πριν άλλωστε, στο τελευταίο εφετείο του Αβραάμ Λεσπέρογλου - για την υπόθεση της ληστείας του 1982, αφού για την "Αντικρατική Πάλη" είχε ήδη αθωωθεί πανηγυρικά - και μετά από μία προκλητικά μεροληπτική διαδικασία υπό τον πρόεδρο του δικαστηρίου με πλείστα ευτράπελα - που σε κάθε περίπτωση είναι πταίσματα αν συγκριθούν με αυτά που γίνονται σήμερα, αλλά τότε έμοιαζαν πρωτόγνωρα - ο Λεσπέρογλου αθωώθηκε 4-3 στο Μεικτό Ορκωτό Δικαστήριο και όπως εύκολα φαντάζεται κανείς οι 4 που τον αθώωσαν ήταν οι ένορκοι. Αυτή ήταν και η τελευταία δίκη με πολιτική χροιά στην οποία συμμετείχαν ένορκοι. Έτσι σήμερα ο κάθε Σακκάς, ο κάθε Θεοφίλου και ο κάθε κάτοικος Σκουριών Χαλκιδικής δικάζονται μόνο από τακτικούς δικαστές.

Τα άλλα δύο στοιχεία εκείνου του νόμου που φωτογράφιζαν την υπόθεση της 17Ν ήταν η πρόβλεψη για προστατευόμενους μάρτυρες και η αναίρεση του αξιώματος "Ένοχος ένοχο ου ποιεί". Το πρώτο ήταν ένα φιάσκο καθώς ο μοναδικός μάρτυρας κατηγορίας από όσα θυμάμαι που μπήκε σε αυτήν την ρύθμιση ήταν ένας υποτιθέμενος αυτόπτης της δολοφονίας Περατικού ο οποίος απλώς επανέλαβε όλα τα κοινότοπα περί δραστών της 17Ν - ψηλός, τραγιάσκα ή καπέλο, λίγο κούτσαινε κ.ο.κ. Το δεύτερο όμως, ήταν αυτό που έδωσε έστω και λίγη αληθοφάνεια και "νομιμότητα" στις βαριές καταδικαστικές αποφάσεις. Βάση αυτού έγιναν αποδεχτές στο σώμα της δικογραφίας οι περιβόητες "ομολογίες", άλλες πλαστές, άλλες προϊόντα εκβιασμών και βασανιστηρίων και άλλες καθ υπαγόρευση προς διάφορους "μετανοημένους". Όταν μετά από μήνες ακροαματικής διαδικασίας η "ποιότητα" και η αξία των μαρτύρων κατηγορίας ήταν πια κοινός τόπος - ποσοστιαίες αναγνωρίσεις, αντιφάσεις κ.ο.κ. - το μόνο που είχε μείνει για να στηρίξει τις καταδίκες ήταν αυτές οι "ομολογίες".

Οι πρώτες 3-4 εβδομάδες της δίκης της 17Ν είχαν πολύ έντονο νομικό ενδιαφέρον καθώς ήταν αυτές κατά τις οποίες ετέθησαν - και απερρίφθησαν βέβαια - όλες οι νομικές ενστάσεις της υπεράσπισης. Συζητήθηκε η αντισυνταγματικότητα του τρομονόμου, το θέμα της δημοσιότητας της δίκης - που η υπεράσπιση επιθυμούσε διακαώς, ενώ η κατηγορούσα αρχή όχι -, το θέμα των ενόρκων, πολλά ζητήματα που αντιβαίναν στην ΕΣΔΑ και το Σύνταγμα της Ελλάδος, η ειδική αίθουσα, μέχρι και το απίστευτο φακέλωμα του οποίου θύματα ήμασταν όλοι εμείς που για διάφορους λόγους θέλαμε να παρακολουθήσουμε τη δίκη στην ειδική αίθουσα των Γυναικείων Φυλακών Κορυδαλλού. Μάλιστα κάποιοι από μας δεν κατάφεραν να ταξιδεύσουν στην Αμερική μετά τη δίκη αυτή γιατί είχαν κίτρινο καρτελάκι - αυτό που σου έδιναν εάν δεν ήσουν δημοσιογράφος - καθώς η λίστα πήγε σούμπιτη στην Αμερικανική Πρεσβεία. Τελικά τα πρακτικά της Δίκης κυκλοφόρησαν - και μοσχοπούλησαν - σε έντυπες συνέχειες στα περίπτερα και τα έχω ακόμη στο σπίτι - η προφανής κατάληξή τους είναι να αποτελέσουν ευρήματα της αντιτρομοκρατικής αν ποτέ με επισκεφτεί. Τα κυκλοφορούσε η εκδοτική εταιρεία που έβγαζε το περιοδικό ΜΕΤΡΟ. Αργότερα κυκλοφόρησαν και σαν βιβλίο και προτείνονται ανεπιφύλακτα για πολιτικούς και νομικούς λόγους σε κάθε ενδιαφερόμενο. Για φοιτητές του ποινικού της Νομικής δε, πιστεύω πως θα έπρεπε να είναι υποχρεωτικό ανάγνωσμα.

Η 17Ν ηττήθηκε πολιτικά στο τέλος της δεκατίας του 80 και κυρίως μετά τη δολοφονία Μπακογιάννη. Μετά το χτύπημα κατά Παλαιοκρασσά και το θάνατο του Αξαρλιάν δε, ήταν πλέον ένα αστυνομικό σίριαλ σε συνέχειες που διαβάζαμε στις εφημερίδες. Κανείς λογικός άνθρωπος δεν πολτοποιεί τη συνολική δράση της από τον Ουέλς και τον Μάλλιο μέχρι και τον Σόντερς σε ένα τσουβάλι. Άλλωστε και στον πιο ερασιτέχνη μελετητή της, γίνονται διακριτές οι χρονικές περίοδοί της. Αντιδικτατορική, αντιαμερικανική/αντιϊμπεριαλιστική, αντιδημοσιογραφική, βιομηχανικό σαμποτάζ, αντιτουρκική κλπ. Μεγαλύτερη απόδειξη αυτής της ήττας δεν είναι παρά το είδος των ανθρώπων που κατάφερνε να στρατολογεί από ένα σημείο και μετά. Εκκολαπτόμενοι ρουφιάνοι οι μισοί - όπως αποδείχτηκε - και προφανέστατα άνθρωποι με ψυχολογικά προβλήματα οι υπόλοιποι. Η απόπειρα κάποιων να παρουσιάζεται ως ενιαία η δράση της είναι συνήθως εκ του πονηρού. Βολεύει βλέπετε στην νέα ακροδεξιά τάξη πραγμάτων που βλέπουμε γύρω μας να δικαιώνονται και οι "ξεροί" Μάλλιοι, Πέτρου και Μομφεράτοι μαζί με τους χλωρούς. Βολεύει επίσης να ξεχαστούν και διάφορα άλλα συστατικά της υπόθεσης, όπως οι αμοιβές επί πληροφοριών που κατέληξαν σε "φίλιες" τσέπες και οδήγησαν στο φιάσκο της Λουίζης Ριανκούρ, οι ιδιωτικές έρευνες του Βαρδινογιάννη που έψαχνε τους υποψήφιους δολοφόνους του σε αντίθετα προς τα δικά του επιχειρηματικά συμφέροντα, η υπόθεση Λεγάκη και η τακτική της Αντιτρομοκρατικής να μοιράζει όπλα από δω κι από κει για να δει αν θα εμφανιστούν σε χτύπημα της οργάνωσης, η φάμπρικα των χαρακτηρισμών διάφορων περιστατικών ως "τρομοκρατικά" και η απόδοσή τους στη 17Ν για να τύχουν τα "θύματα" των περιστατικών, ευνοϊκής οικονομικής αντιμετώπισης - από ληστείες σε βενζινάδικα μέχρι την υπόθεση Μιχαλολιάκου και πάει λέγοντας. Πολλά από αυτά αναδείχθηκαν στη δίκη της οργάνωσης.

Σήμερα, που ο αυταρχισμός σε όλο το σύστημα καταστολής και σωφρονισμού είναι πρωτόγνωρος για τα μεταπολιτευτικά δεδομένα και που ετοιμάζεται φυλακή στο Δομοκό με προδιαγραφές που θυμίζουν της τρύπα της Καλκούτας, τις ημέρες αυτές που στο νοσοκομείο-σανατόριο-κολαστήριο των φυλακών Κορυδαλλού εκτυλίσσονται μεσαιωνικά γεγονότα - σήμερα που η ακροδεξιά ανεβαίνει πανευρωπαϊκά και σε κάποιες περιπτώσει έχει και την ευλογία των ηγεσιών της ΕΕ, σε μία χώρα που έχει ακροδεξιούς σε νευραλγικά υπουργικά πόστα, οι αντιδράσεις στην έκδοση του βιβλίου ενός φυλακισμένου σχεδόν σε απομόνωση επί δέκα έτη, επιχειρησιακού ηγέτη του τελευταίου αντάρτικου πόλεως μαρξιστικής προέλευσης στον ανεπτυγμένο κόσμο, είναι ύποπτες εξ ορισμού. Όσοι ανησυχούν πως οι πολιτικές πρακτικές που έζησε η Ευρώπη τον περασμένο αιώνα μπορεί να αναβιώσουν, ας σταματήσουν να οδηγούν τις κοινωνίες στις ίδιες συνθήκες που γέννησαν αυτές τις πρακτικές και ας αφήσουν τα βιβλία ελεύθερα να πετούν.

----------------------------

ΥΓ: Ο Jeffrey Archer ήταν ο υποψήφιος δήμαρχος Λονδίνου των Tories, όταν λίγους μήνες πριν τις εκλογές έσκασε το σκάνδαλο που τον ενέπλεκε σε υπόθεση ξεπλύματος βρώμικου χρήματος. Κατηγορήθηκε για ψευδορκία σε παλαιότερη δίκη, καταδικάστηκε και πήγε κανονικότατα στη φυλακή, όπου έγραψε τα Prison Diaries του, εκπληκτικά βιβλία που αποτελούν μία από τις καλύτερες πηγές για να μάθει κανείς για το βρετανικό σωφρονιστικό σύστημα. Μεγάλος μπεστ-σελλερίστας, τα βιβλία του πωλούνται κανονικά στο Free Thinking Zone.