2666 - Ένα βιβλίο, μία παρουσίαση

Αναγκάστηκα να περάσω σε εχθρικό έδαφος. Το Free Thinking Zone είναι ένα καινούριο βιβλιοπωλείο το οποίο δεν το είχα πάρει χαμπάρι γιατί βρίσκεται από την άλλη πλευρά των συνόρων, στο γειτονικό Κολωνάκι. Και μάλιστα στην αρχή ενός πεζόδρομου κάθετου στη Σκουφά που φιλοξενεί μερικά από τα πιο κακόγουστα μαγαζιά της Αθήνας. Σε τέτοιες περιπτώσεις μπαίνεις ανάμεσα στα βιβλία για να σκοτώσεις την ώρα σου μέχρι να αρχίσει η εκδήλωση. Πηγαίνω πολύ σπάνια σε παρουσιάσεις βιβλίων. Στις λίγες περιπτώσεις που παρουσιάζεται κάτι ενδιαφέρον, δεν μπορώ να σκεφτώ τί θα αποκόμιζα παραπάνω από το να ψάξω στο διαδίκτυο πληροφορίες για το βιβλίο και το συγγραφέα του. Άλλες φορές πάλι, υπάρχει κάποιος στο πάνελ που αποφεύγω συστηματικά. Αλλά αυτή τη φορά, οι ομιλητές μου ήταν συμπαθείς, η ζωή του συγγραφέα ένα μυστήριο, ο Κρίτων Ηλιόπουλος ένας μεταφραστής που θαυμάζω απεριόριστα από τότε που είχα την ευτυχία με το "Χαιρετίσματα στο θείο" να ανακαλύψω τον Τσαβαρία και το βιβλίο προς παρουσίαση ένα συγκλονιστικό κείμενο, μια γροθιά στο στομάχι. Όλα αυτά σε συνδυασμό με το γεγονός πως τη συγκεκριμένη έκδοση δεν την έχω διαβάσει, αφού έχω διαβάσει την αγγλική έκδοση της Picador, ήταν ισχυροί λόγοι για να με βγάλουν από την πολιτισμική όαση των Εξαρχείων.

Η εκδήλωση δεν άρχισε καλά, αφού αναφέρθηκε το άχαρο ζήτημα της τιμής του βιβλίου. Ακούγοντας τον ιδιοκτήτη των εκδόσεων Άγρα, ήταν αδύνατο να μη μου έρθει στο μυαλό ένα σύνθημα που κοσμεί τους τοίχους της γειτονιάς μου - "Όταν απολύουν στον Άγρα, κλαίει ο Νίτσε?". Η έκδοση είναι ακριβή, δε χωράει καμία αμφιβολία γι αυτό. Η έκδοση είναι ακριβή όταν συζητάς την τιμή της με τους όρους αυτούς που έθεσε ο κύριος Πετσόπουλος. Γιατί κάλλιστα θα μπορούσε κανείς να του υπενθυμίσει πως η έκδοση της Picador τιμάται κάτω από τα 9 Ευρώ, ενώ η πιο φθηνή τιμή στην οποία μπορεί να βρει κανείς το 2666 των εκδόσεων Άγρα είναι στα 33. Τα βιβλία στην Ελλάδα είναι ακριβά και στην παρούσα οικονομική συγκυρία πανάκριβα. Είναι λίγο δύσκολο ίσως να το αντιληφθούν αυτό άνθρωποι που λαμβάνουν συνεχώς δωρεάν νέα βιβλία - δικαίως, λόγω της θέσης και του έργου τους.

Πολύ ενδιαφέροντα τα όσα είπε ο Κρίτων Ηλιόπουλος. Οι επιλογές που καλείται να κάνει ένας μεταφραστής είναι ένα πολύ σημαντικό θέμα συζήτησης και γενικά οι μεταφραστές στην Ελλάδα αντιμετωπίζονται ως courier. Κανείς δε δίνει την πρέπουσα σημασία. Από την άλλη κάποιοι όπως εγώ συχνά αγοράζουν βιβλία λόγω μεταφραστή - και λόγω εκδότη - αγνοώντας πολλές φορές τον συγγραφέα αυτού που επιλέγουν. Με αυτόν τον τρόπο έχω βρει πολλά διαμάντια. Μου έκανε εντύπωση που δεν αναφέρθηκε ένα από αυτά τα διαμάντια. Η "Μαύρη Φιλολογία" (Filosofia y Letras) του De Santis από τις εκδόσεις opera σε μετάφραση Κρίτωνα Ηλιόπουλου θυμίζει Bolano, έναν πιο ωμό και πιο άγουρο Bolano. Όποιος ακούσει τον Ηλιόπουλο να μιλάει για ένα βιβλίο που μετάφρασε μπορεί εύκολα να διακρίνει το πάθος του για το έργο. Εδώ δε μιλάμε για διεκπεραιωτή, ο Ηλιόπουλος συν-γράφει τα βιβλία, λειτουργεί σαν ένας έμπιστος πολυμήχανος βοηθός του συγγραφέα.

Οι αναγνώσεις μέσα από τα βιβλία που παρουσιάζονται γενικά μου προκαλούν ανία. Έχω δει δεκάδες παρουσιάσεις συγγραφέων στο youtube από το κανάλι Authors@Google και προτιμώ αυτές στις οποίες ο καλεσμένος συνομιλεί με το κοινό (π.χ. Neal Stephenson) και όχι αυτές που αποτελούνται κυρίως από αναγνώσεις (π.χ. Paul Aster). Στην περίπτωση του 2666 όμως είχαμε έναν άριστο αναγνώστη - τον Δημήτρη Μαρωνίτη - και συν τοις άλλοις μου δόθηκε η ευκαιρία να τεστάρω τον εαυτό μου στο αν θα μπορέσει να θυμηθεί το αντίστοιχο αγγλικό απόσπασμα σε κάθε περίπτωση. Επιλέχτηκαν κραυγαλέα αποσπάσματα - όπως είναι λογικό άλλωστε - και έτσι μπόρεσα να θυμηθώ τα αντίστοιχα αγγλικά σημεία. Και εκεί φάνηκε και η μαγεία της μετάφρασης σε τέτοιο βαθμό που πρέπει οπωσδήποτε να διαβάσω και την ελληνική έκδοση κάποια στιγμή. Ο Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης απολαυστικός όπως πάντα, ασχέτως αν συμφωνεί ή διαφωνεί κανείς μαζί του, χαρακτήρισε το βιβλίο ως μια όαση φρίκης στη μέση μιας ερήμου ανίας. Λογοτεχνικά αυτό μπορεί να ισχύει. Δύσκολα μπορεί κανείς να σκεφτεί κάποιο βιβλίο των τελευταίων χρόνων που να επηρεάζει τόσο τον συναισθηματικό κόσμο του αναγνώστη με αυτόν τον τρόπο. Από την άλλη, η ζωή γύρω μας είναι πολύ σκληρή. Και η επικαιρότητα προσβλητική. Όπως προσβλητικό ήταν και το βιβλίο που δέσποζε πίσω από τον κύριο Μαρωνίτη κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης του 2666. Με ένα καρτελάκι που έγραφε "Το Free Thinking Zone προτείνει άφοβα" γύρω του, μας ατένιζε περήφανος ο "Άτλας που επαναστάτησε". Με το τέλος, τσίμπησα τα διηγήματα του Μπολάνιο και κατηφόρισα προς φιλικότερα εδάφη.